Weet jij al wat je doet als je nu terminaal ziek zou worden?
Zonder ook maar een seconde te hoeven nadenken geeft psycholoog Leonie Vogels het antwoord.
‘Darm- en longkanker en kanker in hersenen? Ga ik niet laten behandelen. Ik wil geen levensverlengende behandelingen. Al in 1983 liep mijn vader het ziekenhuis uit met uitgezaaide longkanker. Tegen alle adviezen in. Hij is daarna nog heel actief geweest. Te actief. Hij overleed uitgeput aan een hartstilstand, maar is geen dag ziek geweest. Ondertussen geen woord over ziek zijn of doodgaan.’
En van juist dat praten over ziek zijn en doodgaan heeft Vogels haar werk gemaakt. De dood kent ze al sinds haar zevende, toen een klasgenootje overleed aan een hartafwijking. Die dood en alles eromheen maakte grote indruk. En als in 1973 de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie wordt opgericht (als reactie op de veroordeling van de Friese arts Postma, die haar doodzieke moeder een dodelijke injectie morfine heeft toegediend, nadat haar moeder haar bij herhaling had verzocht een einde aan haar leven te maken) heeft Vogels -ze is dan 18- heftige discussies met haar katholieke vader over dit onderwerp en houdt ze er op de middelbare school meteen een spreekbeurt over. Als psychologiestudent schrijft ze haar scriptie over suïcide.
Hoewel gepensioneerd is Vogels bepaald geen psycholoog-in-ruste. Onlangs nog sloot ze een opleiding stervensbegeleiding af van het Expertise Centrum Sterven en ze ontwikkelde een zeer informatief webinar in samenwerking met de organisatie Jouw laatste levensfase met de titel: Maar dokter, dit wil ik allemaal niet meer. Haar eigen website heet www.praatvoordatjegaat.nl. Een wel heel frivole naam volgens psycholoog en rouwexpert Jos de Keijser en een beetje sinterklazig, maar wel precies wat Vogels beoogt.
-Het gaat bij Carend vaak over de rol van zorgverleners in de laatste levensfase, maar jij kiest bewust voor het perspectief van de niet-ingewijde, de leek. Waarom?
‘Omdat me dat het meest vertrouwd is. Ik wil graag hele gewone mensen, zoals jij en ik de kennis bijbrengen, die nodig is om de nodige keuzes te kúnnen maken. Manu Keirse zegt het ook, over rouw: we maken te weinig goede keuzes, omdát de kennis ons ontbreekt. Werkgevers bijvoorbeeld weten niet hoe ze om moeten gaan met rouwende medewerkers. Ik zeg het over de laatste levensfase. Er is voorlichting nodig om de goede keuzes te maken. Arts en patiënt moeten samen gaan beslissen over mogelijke behandelingen, maar weet jij veel hoe je dat moet doen? Onlangs heeft in het tijdschrift Plus Magazine (voor actieve 50-plussers) voorlichting gestaan over hoe doe je dat, samen beslissen? Dat zijn goede ontwikkelingen. Ik wil het ‘gewone publiek’ bereiken op dit onderwerp. En ik denk dat deze voorlichting de komende jaren steeds belangrijker wordt.’
-Op jouw site richt je je begeleiding en voorlichting op familie en patiënten maar je biedt ook coaching en intervisie aan zorgprofessionals.
‘Aan verpleegkundigen en verzorgenden. Niet meer aan medisch specialisten.’
-Onbegonnen werk?
‘Die groep staat te ver van me af. In de hiërarchie ben ik niet in de positie ze wijzer te maken.’
-Wat is jouw urgenda voor PZ in 2023?
‘Praat voordat je gaat, voor je sterft! En dat zeg ik met nadruk tegen 60-plussers. Laat je kinderen, of als je die niet hebt, je vrienden, je zus, je partner niet in onwetendheid over wat je wil. Laat ze niet onwetend over je wensen door het ziekenhuis dwalen als je ineens iets mankeert. Dus ook al speelt het nog helemaal niet, ik vind het een verantwoordelijkheid die je hebt: wees duidelijk over je wensen over reanimeren, over wel of niet doorbehandelen, over euthanasie en laat het er niet op aan komen. Niemand wil over de dood praten voordat-ie aanklopt, maar als je het wel doet levert het mooie en betekenisvolle gesprekken op. En uiteindelijk ook rust. Je ontzorgt jezelf en je naasten. Dus kinderen, interview je ouders en ouders, praat! Oh, en ontspul. Ruim je huis op!’
Leonie Vogels geeft ook de workshop 'Communicatie in de laatste levensfase' op het Congres 'Zorg in de Stervensfase' op 1 november in de Jaarbeurs.
De redactie van Carend houdt even vakantie. Op onze website en via social media delen we deze maand de meestgelezen artikelen en columns van het afgelopen jaar. Wij wensen iedereen een fijne zomer toe, op vakantie of thuis, in ons eigen land of ver weg. En voor iedereen die doorwerkt: werk-ze!