Het Nivel heeft nieuwe cijfers gepubliceerd over het voorschrijven van medicatie door huisartsen aan mensen in de laatste levensfase. De rapportage – onderdeel van de reeks Palliatieve zorg in Nederland: feiten en cijfers – laat zien dat pijnbestrijding in 2023 meer aandacht kreeg, maar dat er nog winst te behalen valt in het afbouwen van medicatie die aan het levenseinde weinig of geen klinische waarde meer heeft. Het rapport is hier te downloaden.
Meer aandacht voor pijnbestrijding
In de laatste drie levensmaanden kreeg 57% van de patiënten opioïden voorgeschreven. Dat is een duidelijke stijging ten opzichte van 2021 (48%) en bijna gelijk aan 2017 (55%). Vooral mensen die overleden aan kanker kregen vaak opioïden (74%). Het voorschrijven van co-analgetica, zoals antidepressiva of anti-epileptica bij zenuwpijn, nam juist iets af (11% in 2023 tegenover 14% in 2017).
Het gebruik van laxantia – middelen tegen obstipatie, een veelvoorkomende bijwerking van opioïden – bleef stabiel: 65% van de patiënten die opioïden kregen, kreeg ook laxantia voorgeschreven.
Minder herhaalrecepten voor niet-passende medicatie
Positief is dat huisartsen minder vaak niet-passende medicatie aan het einde van het leven blijven voorschrijven. In 2017 kreeg nog 70% van deze patiënten een herhaalrecept in de laatste levensmaanden, in 2023 is dat gedaald naar 63%. Vooral cholesterolverlagers, vitamine D en dementiemiddelen worden nog vaak onnodig voortgezet.
Ook medicatie van twijfelachtige klinische waarde – zoals maagzuurremmers of bepaalde hartmedicatie – werd nog veel voorgeschreven (75%), maar dit percentage daalt langzaam (79% in 2017). Bij jongere patiënten wordt relatief vaker gestopt met dergelijke middelen dan bij ouderen.
Bewustwording groeit
De onderzoekers concluderen dat huisartsen bewuster omgaan met medicatievoorschriften in de palliatieve fase. De coronapandemie kan een tijdelijke dip in 2021 hebben veroorzaakt, maar de cijfers over 2023 laten weer een stijging in pijnbestrijding en een lichte daling van niet-passende medicatie zien.
Volgens Nivel is blijvende aandacht nodig: “Het kritisch afwegen van medicatie in de laatste levensfase is essentieel voor kwaliteit van zorg. Deze cijfers geven zorgverleners en beleidsmakers handvatten om verder te verbeteren.”