‘Zodra ik een melding krijg, ga ik op onderzoek. Soms spreek ik buren, soms niemand. Als ik niets weet van de overledene is dat erg lastig. En het voelt vooral niet goed.’
Schrijver en dichter Joris van Casteren is coördinator van De eenzame uitvaart. Respect voor het leven van elk individu is zijn drijfveer. Al ruim twintig jaar zorgt de gemeente Amsterdam samen met de Stichting Eenzame Uitvaart dat mensen zonder nabestaanden een waardig afscheid krijgen. Van Casteren kiest de muziek uit en zorgt dat er een gedicht wordt gemaakt dat tijdens de uitvaart wordt voorgedragen. De gemeente draagt de kosten. Het is een prachtige traditie die ook in enkele andere gemeenten plaatsvindt. Van Casteren: ‘Ik heb dit werk overgenomen van dichter Frank Starik die in 2018 plotseling overleed. Ik heb nu zestig uitvaarten gedaan en blijf het mooi en fascinerend vinden. Mensen raken vereenzaamd, sommigen zijn verslaafd, maar hebben ook een ander leven gehad. Daarover probeer ik dan iets te weten te komen. Iedereen heeft een verhaal.’
Soms kan hij in iemands huis rondkijken. ‘Dat biedt natuurlijk aanknopingspunten zoals boeken, muziek of foto’s. Als dat er niet is, hoop ik iemand uit de buurt te kunnen spreken. Dat lukt niet altijd. Bij de uitvaart zijn meestal vier dragers, de uitvaartleider, iemand van de begraafplaats, de dichter en ik. We hebben een groep van veertig dichters, de Poule des Doods. Soms schrijf ik zelf een gedicht. We luisteren naar muziek, ik vertel iets over het leven van die persoon, we draaien een tweede muziekstuk waarna het gedicht volgt. Tijdens het derde muziekstuk lopen we naar het graf. Zo’n ceremonie duurt twintig tot dertig minuten.’
Soms is iemand anoniem. ‘Maar het gebeurt ook dat er later toch nog nabestaanden zich melden. Onlangs was een man in het water gevonden door een medewerker van rondvaartboten, maar we wisten niets. Dan wordt er altijd dna afgenomen voor opname in de databank voor vermiste personen. Later, door het verslag van de uitvaart wat ik altijd op de website zet en dat soms ook in de Volkskrant komt, meldden zich toch nog mensen uit België en bleek er een dna match. Ik ben altijd erg blij als zoiets gebeurt. Soms zijn er geen sporen die ergens naar toe leiden. Dat is geen fijn gevoel. Als iemand afkomstig blijkt uit het buitenland, Polen of Roemenië bijvoorbeeld, kan het lang duren voordat iemand zich meldt.’
Als Van Casteren aanbelt bij buren wordt er niet altijd opengedaan. ‘Dan ga ik een dag later nog eens langs. Meestal kennen ze de overledene wel, maar vaak niet goed. Dat is ook logisch. Vereenzaamde mensen doen niet mee in de maatschappij en schermen zich af. Dankzij allerlei technische hulpmiddelen, vooral de telefoon, kan je je heel goed onzichtbaar maken midden in de drukke stad. Deze mensen zijn lang niet allemaal hopeloos aan lager wal geraakt. Maar ook als ze dat wel zijn: iedereen was ooit iemand anders.’
Dat was niet het geval bij Miranda, een 52-jarige kapster uit Soest. Zij werd vermoord. Van haar was alleen de romp van haar lichaam gevonden in een koffer in het water. Van Casteren heeft die romp anoniem begraven bij een eenzame uitvaart. Pas maanden later pas is duidelijk geworden wat er precies was gebeurd. Miranda had twintig jaar een relatie met Bart. Die hield op toen Miranda viel voor een oude liefde die inmiddels in Canada woonde. Zij kocht een ticket Vancouver, maar kwam nooit aan want Bart sloeg haar dood. Hij zaagde haar lichaam in stukken. Haar romp gooide hij in het IJ vlakbij het huis in Amsterdam waar haar naar Canada verhuisde vriend had gewoond. Haar hoofd en armen begroef hij in hun tuin in Soest. Met haar telefoon verstuurde Bart berichten om de omgeving te laten geloven dat zij vertrokken was. Sindsdien werd Miranda vermist. Later kwam er nog een bericht dat Bart met haar telefoon verstuurde waarin stond dat ze in Engeland was met haar nieuwe liefde. Haar broer vond het taalgebruik in dat bericht vreemd. Hij herkende daar zijn zus niet in. Hij ging naar de politie waar hij samen met zijn moeder dna afstond. Er bleek een match te zijn met de romp. Bart kreeg achttien jaar gevangenis. Een half jaar na de eenzame uitvaart is Miranda gecremeerd. ‘Toen heb ik op verzoek van de familie opnieuw mijn gedicht voorgedragen.’
