De zoon van Guusje (zo wil hij genoemd worden in dit artikel) is 23 jaar en werkt in een natuurwinkel. Zijn moeder overleed twee jaar geleden. Dat grote verlies maakte zijn leven ingewikkelder. Hij praat niet gemakkelijk over zijn verdriet maar gedichten schrijven helpt hem bij zijn rouwverwerking.
‘Mijn moeder is twee jaar geleden overleden. Ze was heel vrolijk en onvoorwaardelijk optimistisch. Ze zag altijd mogelijkheden en zorgde voor bijzondere momenten in mijn leven. Ik heb zo veel liefde en vertrouwen van haar gekregen. Mijn moeder was vijf jaar ziek. Het begon met borstkanker en daarna kreeg ze eierstokkanker. Er is genetisch onderzoek gedaan, omdat mijn tante ook aan borstkanker overleed, maar er was geen sprake van het erfelijke borstkankergen. Ik woonde destijds nog thuis, dat was niet makkelijk. Het ging namelijk niet zo goed met mij op school, ik kon me niet concentreren, en mijn moeder vond het juist heel belangrijk dat ik mijn school afmaakte. Ze was bezorgd dat ik geen diploma zou halen en dan moeilijk voor mijzelf zou kunnen zorgen. Ik heb nog twee oudere zussen, die woonden al niet meer thuis. Mijn stiefvader en ik zorgden samen voor mijn moeder maar ik had ook de neiging om me te verstoppen in mijn kamer. Na een tijdje ben ik zelfstandig gaan wonen en toen werd onze band steeds sterker. Zij groeide ook enorm als mens, heel bijzonder om te zien. Ze ging mediteren en werd veel rustiger maar tegelijkertijd vocht ze enorm om beter te worden. Daar heb ik veel van geleerd maar ik vond het óók moeilijk om te zien.’
Omdat je wist dat ze niet beter kon worden?
‘Ja. Ik voelde mij machteloos. Het was voor haar onbespreekbaar dat ze minder dan tien jaar te leven zou hebben. Ze maakte tot een aantal maanden voor haar overlijden nog lange-termijn-plannen. Mijn ene zus en ik zeiden dan wel eens “dat gaat m niet worden mam”. We wilden haar daarmee wat uit die ontkenning halen. Ze probeerde haar pijn voor ons verborgen te houden. Pas een aantal weken voor haar overlijden stopte ze met vechten en begon ze te erkennen dat ze niet meer zo lang te leven had.’
Was je aanwezig bij haar overlijden?
‘Ja. Samen met mijn zussen, stiefvader en een oom en tante. Ze kreeg palliatieve sedatie en overleed na twee dagen. Mijn zussen en de huisarts wilden dat ik iets rustgevends zou innemen omdat ze het zo heftig voor mij vonden maar ik wilde alles bewust meemaken. Het was immers een moment dat mijn leven enorm zou kunnen veranderen. Ik ken ook leeftijdsgenoten die er juist niet bij wilden zijn. Dat kan ik me ook voorstellen. Ik sta nog steeds achter mijn keuze om erbij te zijn.’
Heb je goed afscheid kunnen nemen?
‘Ja. Mijn moeder heeft nog een spraakbericht voor me opgenomen. Dat is me heel dierbaar hoewel ze heel anders klinkt doordat ze veel pijn had. Ik heb er de afgelopen 2 jaar enkele keren naar geluisterd en zal dat waarschijnlijk af en toe blijven doen.’
Schreef je al gedichten voor jouw moeder ziek werd?
‘Ik houd erg van schrijven en dichten maar ik was er eerder niet zo veel mee bezig. Een paar dagen na het overlijden schreef ik mijn eerste gedicht. Vanaf dat moment heb ik iedere dag geschreven. Na een tijdje had ik een verzameling. Ik vind het een mooi idee om het ooit uit te brengen maar ik zou het ook niet erg vinden als dat niet gebeurt. Ik schrijf voor mijzelf.’
Is schrijven en dichten voor jou een uitlaadklep?
‘Absoluut! Als ik het moeilijk vind om iets uit te spreken of te voelen dan schrijf ik het op.’
Heb je jouw werk laten lezen aan je zussen en stiefvader?
‘Ik heb geen contact meer met mijn stiefvader. Daar heb ik veel verdriet van gehad. Nadat mijn moeder is overleden hebben wel elkaar niet meer kunnen terugvinden Ik heb hem voor het laatst gezien toen we het huis van mijn moeder gingen verkopen. Het was zwaar om haar spullen uit te zoeken maar ook bijzonder. Ik heb destijds een paar middagen in mijn eentje in het huis doorgebracht. Er was een plek op zolder waar wij, kinderen, nooit mochten komen.
Nu kon ik daar ineens wel naar toe. Er lagen spullen uit haar jeugd, ze vond het moeilijk om daarover te praten. Ik denk dat ze als kind veel heeft meegemaakt.’
Vind je het lastig dat je haar daar niet meer naar kan vragen?
‘Nee hoor, het is me door die objecten en brieven voldoende duidelijk geworden. En ik kan nu ook dingen aan mijn vader vragen. Mijn ouders zijn gescheiden toen ik nog heel klein was, mijn vader is Amerikaan en ging na de scheiding terug naar de Verenigde Staten. Tot mijn 19 e was ik heel boos op hem, omdat hij er nooit voor mij en mijn zussen is geweest. Mijn moeder vertelde alleen fijne dingen over hem, zodat ik geen slecht beeld van hem kreeg. Inmiddels
heb ik weer contact met mijn vader en ben ik twee keer bij hem op bezoek geweest. Binnenkort komt hij naar Nederland, voor de bruiloft van mijn zus. Hij is dankbaar dat hij weer in ons leven kan zijn.’
Kun je vertellen wat je nu lastig vindt, waar je tegenaan loopt?
‘Ik vind het moeilijk om nieuwe mensen te leren kennen en om te daten omdat het dan al snel over mijn moeder gaat. Ik praat niet vaak over haar overlijden. Op mijn werk weet alleen mijn leidinggevende het doordat ik vrij wilde op haar sterfdag. Laatst had ik een date, zij vroeg iets waardoor ik dichtsloeg. De tranen zaten hoog. Ik vind het dan niet fijn om te vertellen dat mijn moeder overleden is dus dan verzin ik iets anders maar dat voelt ook niet goed. Ik voelde me leeg toen ik na afloop naar huis fietste. Het kost veel energie om steeds op te letten wat ik wel en niet zeg. Ik moet daar nog een weg in vinden.’
Wat maakt het lastig om te vertellen dat je moeder overleden is?
‘Ik wil soms doen alsof het niet zo is. De paar vrienden die het wel weten maken wel eens een grapje over hun ouders, schrikken dan en zeggen even later sorry. Maar dat hoeft niet, ze mogen die grapjes maken van mij. Het overlijden van mijn moeder maakt mijn leven ingewikkeld en brengt veel verdriet met zich mee. Ik wil daar niet de hele tijd mee bezig zijn, en als ik mensen vertel dat zij is overleden gaat daar juist alle aandacht naar toe.’
Ervaar je voldoende steun van mensen om je heen?
‘Ik heb lange tijd weinig mensen om mij heen gehad. Ik was veel alleen thuis en dat was zwaar. Momenteel maak ik weer veel contact met mensen om me heen. Eens per maand organiseert het Toon Hermans Huis in mijn woonplaats een etentje voor jonge mensen die een ouder verloren. Een paar maanden na het overlijden van mijn moeder kreeg ik een relatie. Ik had steun aan haar maar als ik me heel verdrietig voelde kon zij daar niet zo veel aan doen. Dat was voor ons beiden lastig. Na een tijdje ging het niet meer en maakte zij het uit. Ik was enorm verdrietig en het verlies van mijn moeder kwam ook in alle hevigheid terug. Ik begreep haar keuze wel en kijk nu met een fijn gevoel terug op onze relatie. Het heeft me veel warmte en houvast gegeven.’
Schrijf je nog steeds gedichten?
‘Ja, wel minder consequent. Ik experimenteer ook met andere stijlen en thema’s. Ik probeer nu ook te schrijven over fijne dingen die ik meemaak. Over de natuur bijvoorbeeld en over mijn gedachtes.’
Welk gedicht vind je een favoriet?
‘Een gedicht dat ik heb gemaakt voor de uitvaart. Het is geen donker gedicht. Ik heb het voorgedragen bij het afscheid van mijn moeder en piano gespeeld. Ik zou dat vaker willen combineren. Mijn zus dacht even dat mijn werk van Toon Hermans was, ik was geraakt door haar compliment.’
Heb je ook andere manieren dan schrijven om jouw emoties te uiten?
‘Nee schrijven is voor mij dé manier. Ik kan niet zo goed praten maar leer het steeds beter. Als ik niet zou kunnen schrijven zou ik erg vastzitten. Soms lees ik iets terug en dan denk ik “dát is precies hoe ik me voel” en dan groei ik een beetje. Ik vind het een beetje gek om te zeggen maar ik denk wel eens dat andere mensen misschien ook steun zouden kunnen hebben aan mijn gedichten.’
Heb je naar aanleiding van jouw ervaring advies voor jongeren die ook een ouder verliezen?
‘Het eerste wat in mij opkomt is delen hoewel ik dat zelf moeilijk vind. Iedereen kan dat op zijn eigen manier doen. Delen is voor mij ook dat ik aan een vriend laat weten dat ik mij verdrietig voel. Dat helpt. Het is belangrijk om iemand te vinden die daar open voor staat. De tijd heelt niet alle wonden maar helpt mij wel om verder te komen.’
Heb je van iemand anders iets geleerd wat jou heeft geholpen?
‘Ja, mijn moeder heeft een briefje achtergelaten waarop staat ‘wees mild voor jezelf;’ Dat heeft me geholpen en verschil gemaakt. Het zegt mij dat het ok is om verdrietig te zijn en dat je jezelf ruimte en liefde moet geven. En dat er geen haast is.’
Foto: Finwal