Joyce de Bruin is arts bij het Expertisecentrum Euthanasie. Vorig jaar vertelde ze Carend over een echtpaar dat samen euthanasie kreeg. Recent begeleidde ze twee zussen op leeftijd die ook samen wilden sterven.
‘Voordat de dames hun laatste adem uitbliezen gaven ze een weekendlang een afscheidsfeest. Vroeger organiseerden de twee zussen altijd de jaarlijkse familiedagen maar dat lukte vanwege de broze gezondheid al een tijdje niet meer. Nu nodigden zij voor de laatste keer familie, vrienden en buren uit. Ook de huisarts en apotheker waren erbij. Er werd lang geborreld en er werden veel herinneringen opgehaald. Prachtig dat zij zelf nog konden horen welke impact zij hadden gehad op het leven van anderen. Dat je verteld wordt hoe waardevol je dingen hebt aangepakt en dat je dit ontvangt terwijl je nog leeft. Dat gun je iedereen.’
Bij zo’n duo-euthanasie heeft ieder haar eigen arts. Welke zus had jij onder je hoede?
‘Lotte, de oudste. Haar heb ik daardoor het beste leren kennen. Ze kwamen uit een groot gezin. Een andere, jongere zus was, samen met haar dochter, bij de gesprekken aanwezig en ook bij de euthanasie. Zij waren heel steunend.
Het was vanaf het begin een bijzonder proces. De jongste zus, Suze, was 82 en had een hersentumor gehad. Ze had er epileptische aanvallen aan overgehouden en een hersenbloeding, ze was bijna blind. Lotte van 89 zorgde voor haar, zij had reuma en neuropathische pijn. Ze had al heel lang een knie- en schouderprothese die rammelden aan alle kanten. Lotte had veel pijn maar klaagde nooit en zorgde nog steeds voor de tuin. Suze was de keukenprinses, ondanks haar slechte gezichtsvermogen. De keuken bleef haar domein. Suze en Lotte woonden al veertig jaar samen en hielden elkaar in evenwicht hoewel Lotte meer voor Suze zorgde dan andersom. Ze hielp haar met wassen en aankleden maar door haar eigen mobiliteit kostte dat steeds meer moeite. Suze had echter de meeste lichamelijke klachten en werd door Lotte gedragen. Zij was enorm verzorgend. Ze is altijd vrijgezel gebleven, was vroeger een aantal jaar non, daarna onderwijzeres, en stond altijd voor anderen klaar. Op een gegeven moment vertrouwde ze mij toe dat ze op vrouwen viel maar ze was nooit uit de kast gekomen. Ik heb haar attent gemaakt op een podcast over mensen die op latere leeftijd hun coming-out hebben. Ik vond het triest dat ze nooit zichzelf heeft kunnen zijn. Voor anderen zorgen was haar copingstrategie.’
Was al vroeg in het proces duidelijk dat zij beiden in aanmerking kwamen voor euthanasie?
‘Toen Suze aangaf niet verder te willen leven zei Lotte dat zij dan ook niet meer wilde. “Het leven heeft voor mij dan geen kleur meer”, zei ze. Het was een soort twee-eenheid dus je kunt het nooit helemaal onafhankelijk van elkaar zien maar zij kwamen inderdaad beiden in aanmerking. Suze had de meeste lichamelijke klachten maar ook voor Lotte hebben we op papier duidelijk kunnen verwoorden dat het ging om wie zij was. En dat het ook te maken had met anticiperend lijden in de toekomst. Ze kon met veel moeite voor zichzelf zorgen, het zorgen voor Suze hield haar op de been.’
Hoe verliep de euthanasie zelf?
‘Die vond plaats op een maandag. In het weekend ervoor zat er opeens een kraai in de tuin met een lam vleugeltje. Lotte ontfermde zich over het beestje. Tijdens de euthanasie zat deze vogel in het raamkozijn en keek naar binnen. Suze en Lotte hadden twee relaxfauteuils die we tegen elkaar schoven zodat ze hand in hand konden liggen. Er stonden overal kaarsen en bloemen en er klonk rustgevende muziek van de Ierse zangeres Enya.’
Dat Lotte de meest verzorgende was bleef duidelijk tot het laatst. Haar hand lag op die van Suze. Het hart klopt vaak nog even door nadat wij de medicatie toegediend hebben maar het hart van Lotte klopte net iets langer door dan dat van Suze. Het was alsof ze haar zusje wilden beschermen tot het allerlaatste moment.
Ze hebben hun lichaam afgestaan aan de wetenschap en wilden ook dat per se samen. Omdat er in Maastricht maar één plek was zijn ze met zijn tweeën in één rouwwagen naar Amsterdam gebracht. Ik vond het revolutionaire dames.’
In april organiseren Carend en het Expertisecentrum Euthanasie een drieluik over euthanasie.
Het drieluik start op 2 april met het Webinar 'Euthanasie in de dagelijkse praktijk' waarin arts Joyce de Bruin en verpleegkundige en consulent euthanasie Ans Duteweert uitvoerig in zullen gaan op de beslismomenten in het euthanasietraject.
Op 9 april zullen specialist ouderengeneeskunde Pieter Stigter en verpleegkundige Wiepkje Machiela uitgebreid ingaan op de problematiek rond 'Euthanasie bij dementie en stapeling van ouderdomsklachten'.
Het derde webinar, op 16 april, draagt de titel 'Euthanasie bij psychiatrische aandoeningen', een actueel thema, dat om een zeer genuanceerde benadering vraagt.
Foto header: iStock
Foto Joyce de Bruin: Jan Harryvan