Op 1 maart organiseert Carend samen met Hospice Kuria en Amsterdam UMC een webinar over palliatieve zorg bij daklozen. Een onderwerp dat keihard de aandacht nodig heeft, zo blijkt wel uit dit interview met de zorgverleners en onderzoeker Margriet Wieles en Hannah Klop die het webinar zullen presenteren.
Wat zijn de belangrijkste problemen in de palliatieve fase die bij daklozen voorkomen?
Belangrijkste problemen zijn vaak vroeg en onverwacht overlijden en comorbiditeiten, met name de combinatie van ingewikkelde somatische aandoeningen op relatief jonge leeftijd en psychosociale problematiek. Regelmatig speelt een (licht) verstandelijke beperking een rol, net als verslaving. Ingewikkeld aan palliatieve zorg aan deze doelgroep is dat daklozen vaak verblijven in Maatschappelijke Opvang of Beschermd Wonen en de zorgverleners daar vaak niet toegerust zijn om somatische of palliatieve zorg te verlenen.
Hoe verloopt de financiering van palliatieve en terminale zorgfaciliteiten voor patiënten die dakloos zijn en kan dit een drempel opwerpen voor goede palliatieve zorg?
De financiering hangt af van waar iemand verblijft en waar iemand vandaan komt, of de palliatieve fase is herkend en of iemand verzekerd is. Als iemand verblijft in een Maatschappelijke Opvang (MO) of Beschermd Wonen (BW) dan is verpleging en verzorging mogelijk de zorgverzekeringswet, WMO en ELV. Maar regelmatig is iemand niet verzekerd of is het lastig om de palliatieve fase vast te stellen. Problematisch is m.n. de dakloze patiënten uit de EU die niet verzekerd zijn. Ook problematisch is het verlengen van de indicaties, met name ELV, als een patiënt langer zorg nodig heeft bij ernstige ziekte maar niet binnen drie maanden overlijdt. Ook het zelf de weg moeten zoeken als zorgverlener naar hoe palliatieve zorg wordt gefinancierd, zeker vanuit het agogische werkveld, wordt ervaren als een grote drempel.
Waar vindt de terminale fase van dakloze patiënten in de regel plaats en hoe is die zorg geregeld?
De afgelopen jaren vindt palliatieve zorg voor deze doelgroep steeds meer plaats op de plek waar zij zijn: Maatschappelijke Opvang, Beschermd Wonen, of de ziekenboeg van deze voorzieningen. Binnen de MO en BW voorzieningen is vaak (enigszins) verpleegkundige en huis- of straatdokterszorg beschikbaar. Dit verschilt echter erg per organisatie (sommigen zijn vooral gericht op wonen en begeleiding) en per gemeente. Palliatieve zorg voor deze doelgroep is heel specifiek en hangt erg af van lokale samenwerkingen en de contacten met een (vaste) arts en verpleegkundige. Sommige ernstig zieke daklozen worden nauwelijks bereikt omdat zij zorgvermijdend zijn.
Patiënten die dakloos zijn, hebben vaak verslavingsproblematiek. Hoe beïnvloedt dit het geven van medicatie? Met welke interactie houdt u rekening in de terminale fase wat betreft het geven van medicatie als morfine en dormicum?
Er is vaak sprake van veel pijn en onrust bij de patiënt. De pijn is niet gauw onder controle. Dit vergt veel van een arts en verpleegkundige. Ook de sedatie kan moeizamer verlopen. Als mensen veel middelen gebruikt hebben kan dat van invloed zijn op de sedatie. Over het algemeen begin je met hogere doses en verhoog je sneller. Dit is wel per persoon verschillend.
Wat zou er moeten veranderen om de palliatieve zorg voor dakloze patiënten te verbeteren? Wat zijn jullie grootste wensen?
Ons ideaal is dat mensen uit deze doelgroep sterven op de plek waar ze graag willen sterven, zonder overplaatsingen en met tijdige inzet van palliatief beleid. Daarbij hopen we dat hulp- en zorgverleners vanuit het maatschappelijke- en palliatieve werkveld elkaar weten te vinden om met elkaar goede zorg te kunnen bieden. Hulpverleners in maatschappelijke opvang kunnen dan met vertrouwen zorgen voor de bewoner die zij goed kennen, en voelen zich gesteund door een expert in palliatieve zorg. Dat voorkomt onrust en transfers in de laatste levensfase, en vergroot kwaliteit van leven van een dakloos persoon.
Welke rol speelt de gemeente in deze? Weten jullie dat? En verschilt dat per gemeente?
Er zijn landelijk grote verschillen per gemeente en welke organisaties er in de gemeente verantwoordelijk zijn voor opvang en zorg voor daklozen. Dat maakt ook dat verpleging en verzorging, ook in de laatste levensfase, versnipperd is en er geen landelijk beleid is voor palliatieve zorg voor deze doelgroep. Gemeentes hebben vaak wel regelingen voor ‘eenzame uitvaarten’ en nemen de kosten van die uitvaarten op zich.
Zijn er stichtingen of iets dergelijks die potjes hebben voor deze mensen? Ik had laatst bij voorbeeld een patient die de taxi niet kon betalen en geen idee had hoe hij terug naar zijn opvang moest komen?
Ook hier is geen landelijk netwerk voor, voor zover wij weten. Wel weten hulpverleners in de maatschappelijke opvang of beschermd wonen deze potjes vaak te vinden. Sommige organisaties hebben zelf zo’n potje. Andere organisaties, zoals straatpastors, diaconale organisaties vanuit kerken of belangenbehartigersverenigingen, hebben een budget beschikbaar. Voor onverzekerden van buiten de EU zijn de CAK gelden beschikbaar, ook is er bijvoorbeeld een apotheek voor onverzekerden in Amsterdam.
Palliatieve zorg bij daklozen staat nog in de kinderschoenen. Dit is de reden dat Carend graag wil bijdragen aan het verbeteren van palliatieve zorg voor deze mensen. Op 1 maart gaan Hanna Klop en Margriet Wieles uitgebreid in op bovenstaande problematiek. Samen maken we de palliatieve en terminale zorg beter!
Webinar 'Palliatieve zorg bij daklozen'
Datum: 1 maart 2022
Tijd: 20.00 uur
Waar: Thuis, achter je laptop
Inschrijven: https://www.carend.nl/webinars