Over iets meer dan een week (dinsdag 1 februari, 20.00 uur) is het zo ver en zullen we tijdens een avondwebinar ingaan op de complexiteit rondom de Voltooid Leven-discussie. Een actueel en controversieel thema. In de komende kabinetsperiode zal door de Tweede Kamer nagedacht en waarschijnlijk ook hoofdelijk gestemd worden over 'Voltooid Leven', een wetsvoorstel dat in 2020 door D66 werd ingediend. Tijdens dit webinar is het woord aan onderzoeker Els van Wijngaarden en ethicus Gert van Dijk. De avond is voor iedereen toegankelijk en zal voor zorgverleners geaccrediteerd zijn.
‘Voltooid leven’ is een term die gebruikt wordt in het debat over mensen die vinden dat hun leven ten einde zou moeten komen. Het gaat vaak om oudere mensen die, alhoewel ze niet (ernstig) ziek zijn, hun leven als zinloos beschouwen. Eigenlijk vinden ze dat ze ‘uitgeleefd’ zijn. Klaar met leven wordt het ook wel genoemd, of ‘lijden aan het leven’. Hun dierbaren zijn overleden, hun wereld wordt kleiner, ze kampen met ouderdomskwalen en zien niet meer in waarom of voor wie ze nog zouden moeten doorleven. Soms wordt gesproken over existentieel lijden. Deze mensen willen niet afhankelijk raken van anderen en de regie over hun eigen leven verliezen.
Een kernvoorwaarde uit de euthanasiewet is dat sprake is van ‘uitzichtloos en ondraaglijk lijden’ van de patiënt. Is dat zo bij mensen die het leven moe zijn, maar die fysiek niet ernstig ziek zijn of vreselijke pijn lijden? De ‘klaar met leven’-groep is een groep waar huisartsen mee worstelen en waarvan zij de doodswens soms moeilijk invoelbaar vinden. Terwijl oudere mensen die al jaren een wilsverklaring hebben, die precies hebben uitgedacht wanneer zij vinden dat de tijd rijp is voor hun euthanasie, soms vinden dat zij ‘recht’ hebben op euthanasie. Het is echter geen recht, het blijft een verzoek, en in de praktijk is de kans ook vrij groot dat het verzoek niet ingewilligd wordt.
Perspectief-onderzoek
Het kabinet heeft al onderzoek laten doen naar 'voltooid leven'. Dit 'Perspectief'-onderzoek werd begin 2020 gepresenteerd. Hieruit bleek dat ongeveer 0,18% van alle 55-plussers heeft een wens tot levensbeëindiging, zonder dat zij ernstig ziek zijn. Dat komt neer op iets meer dan 10.000 mensen. Het onderzoek werd uitgevoerd onder leiding van dr. Els van Wijngaarden uitgevoerd door onderzoekers van de Universiteit voor Humanistiek en het Julius Centrum van het UMCU in opdracht van het ministerie van VWS en gefinancierd door ZonMw. Er werd vanuit verschillende perspectieven gedaan naar de omvang, kenmerken en omstandigheden van ouderen met een doodswens, zonder ernstige ziekte. Aan het onderzoek deden ruim 21.000 ouderen en 1.600 huisartsen mee.
Mensen die in het onderzoek aangaven dat zij een doodswens hebben, bleken daarmee verschillende dingen te bedoelen. Het onderzoek onderscheidt drie soorten persisterende doodswensen:
- Er zijn mensen met een passieve doodswens: zij leven met een verlangen naar de dood zonder zelf plannen te maken of stappen te zetten om de dood te bespoedigen. In Nederland gaat het naar schatting om 0,47% van de 55-plussers.
- Er zijn ook mensen met een actieve doodswens: zij maken plannen of zetten concrete stappen met betrekking tot hun doodswens. Naar schatting gaat het om 0,77% van de 55-plussers.
- En dan is er de groep die hun doodswens omschrijft als een wens tot levensbeëindiging. Dit betreft 0,18% van de mensen van 55 jaar en ouder.
Voor alle drie de groepen geldt dat leven met een doodswens of een wens tot levensbeëindiging niet per definitie betekent dat men onmiddellijk dood wil. Ook blijkt uit het onderzoek dat de doodswens door de jaren heen kan verminderen of verdwijnen, ook op hoge leeftijd. De groep ouderen met een doodswens zonder ernstig ziek te zijn, blijkt vaak wel fysieke en mentale klachten te hebben.
In het initiatiefvoorstel stelt D66 dat zij een leeftijdsgrens van 75 jaar wil hanteren, maar uit het onderzoek blijkt juist dat de wens tot levensbeëindiging niet samenhangt met leeftijd. De achtergronden van de doodswens bij 55-plussers en 75-plussers blijken vergelijkbaar. Ook op een ander punt wijkt het initiatiefwetsvoorstel af van de bevindingen uit het onderzoek. Bij veel mensen wisselen de wens om te leven en de wens om te sterven elkaar geregeld af. Van Wijngaarden ziet in het wetsvoorstel 'onvoldoende aandacht voor die ambivalentie'.
Tijdens deze avond zullen we verdiepend ingaan op de resultaten van het Perspectief-onderzoek. Uiteraard is er veel ruimte voor vragen en discussie via moderatoren.
De avond is bedoeld voor iedereen, voor zorgverleners is accreditatie aangevraagd.
Els van Wijngaarden is onderzoeker aan de Universiteit voor Humanistiek en schreef ook het boek 'Voltooid Leven'. Gert van Dijk is ethicus aan de Erasmus Universiteit en werkt ook voor de KNMG. Zij zullen beide de problematiek vanuit hun eigen perspectief beschouwen.
Webinar Voltooid Leven
Wanneer: 1 februari
Tijd: 20.00 uur
Waar: Thuis, achter je laptop
Inschrijven: https://www.carend.nl/webinars
Sprekers: Els van Wijngaarden en Gert van Dijk
Moderatie: Sander de Hosson, Sabine Netters en Rosa Sleddering
Els van Wijngaarden.