De stervensfase kan soms grillig verlopen met acute verslechteringen. Als de huisarts die de patiënt goed kent in de buurt is, is het meestal mogelijk om snel verlichting in dit soort situaties te brengen. Vaak zijn al duidelijke afspraken gemaakt over wensen en behoeften en kan er snel extra zorg ingezet worden. In de huidige tijden gaat dit vaak minder soepel, vooral buiten kantoortijden. De patiënt of zijn naaste moet contact opnemen met de de huisartsenpost of dienstdoende wijkverpleegkundige. De behandelaar die in de situatie komt, voelt druk om te handelen maar kent de patiënt, diens omgeving en wensen niet goed. Snel duidelijkheid krijgen lukt vaak maar ten dele; er speelt de tijdsdruk van de dienst en de patiënt is er slecht aan toe door pijn, dyspneu of onrust. De uitkomst is hierdoor regelmatig een hap-snap oplossing als insturen naar het ziekenhuis.
Huisarts Laurens van Ede zag deze situatie met lede ogen aan en bedacht de palliatieve kit of kortweg 'de Palliakit', een initiatief dat ook al eerder in de regio Zuid-West Brabant opgezet werd. Zorgverzekeraar VGZ omarmde dit project. Het lijkt nu als een olievlek te werken: de Palliakit lijkt zich te mogen verheugen in steeds meer aandacht en wordt nu dus ook door zorgverzekeraars vergoed. We spraken met initiator van Ede, huisarts in Werkendam die dit project in de regio Gorinchem uitrolde.
Laurens van Ede
Wat is de Palliakit precies?
De Palliakit is een eenvoudige sealbare plastic box met daarin medicatie: ampullen morfine, midazolam, maar ook medische hulpmiddelen als een subcutane infuuscanule en toebehoren, blaaskatheter met inbrengset en standaard uitvoeringsverzoek voor de wijkverpleging. Door de lage kosten en eenvoudige samenstelling kan de kit preventief bij de patiënt thuis worden geplaatst door de eigen huisarts. De apothekers in de regio stellen de kit samen.
De kit zorgt ervoor dat de zorg in de stervensfase veel beter verloopt: medicamenten zijn aanwezig, er wordt geen tijd verloren met uitvoeringsverzoeken en ook de catheter is snel aanwezig. Een belangrijke innovatie dus.
In de Palliakit zitten ampullen morfine en midazolam, dit zijn voorschriftbehoeftige medicamenten. Hoe werkt dit precies in de praktijk?
De regels vereisen inderdaad dat morfine en midazolam na aflevering niet opnieuw bij een andere patiënt afgeleverd mogen worden. Daarom vervangt de apotheek deze na terugname van de kit waardoor de kosten worden gedekt en de apotheek er een klein bedrag aan overhoudt. De rest van de kit kan wel worden hergebruikt.
De Palliakit wordt vergoed door zorgverzekeraar VGZ voor hun patienten. Hoe ziet dat er in de praktijk precies uit? Gaan ook andere zorgverzekeraars in het plan mee?
VGZ heeft een landelijke tariefcode voor de palliatieve kit beschikbaar, de apotheker kan dit declareren, ik dacht dat het rond de 70 euro oplevert voor de apotheek. Zorgverzekeraars VGZ en Ineen hebben het ook semirecent in het overleg van Zorgverzekeraars Nederland besproken, dus hopelijk wordt het ook breder uitgerol door andere zorgverzekeraars. Huisarts RutgerJan van Orden heeft bij CZ toestemming gekregen om de kit met vergoeding op Goeree Overflakkee uit te rollen. Of CZ dit ook landelijk gaat doen, is nog niet bekend.
Zorgverzekeraar Zilveren Kruis voert inmiddels gesprekken met zorgverleners om de Palliakit ook voor hun verzekerden beschikbaar te maken. Carend houdt je op de hoogte van de vorderingen in dit dossier.
Aan de Palliakit wordt geen (spuiten)pomp toegevoegd. Om welke reden is daar niet voor gekozen?
De kit is bewust simpel gehouden. Veel patiënten die plotseling verslechteren overlijden binnen enkele dagen, als het langer gaat duren kan er evt alsnog (maar dan binnen kantooruren) een pomp worden ingezet via een verpleegtechnisch team
Normaal gaan er aan de beschikbaarheidstelling van medische hulpmiddelen als een CAD en medicatie veel administratie vooraf (uitvoeringsverzoeken, recepten). Hoe is dat nu geregeld?
Er is een standaard uitvoeringsverzoek in de kit aanwezig, dat door de huisarts wordt ondertekend bij het inzetten van de kit
Kunnen ziekenhuizen de Palliakit ook meegeven aan patienten als deze in een preterminale of terminale fase naar huis gaan?
Het zou zeker kunnen, maar ik zou dat altijd in samenwerking met de huisarts, apotheker en wijkverpleging van de patiënt regelen anders wordt het rommelig in de thuissituatie, verwacht ik. Transmurale afstemming dus.
Heb je ervaring met patienten met hartfalen of COPD, die weliswaar in een eindstadium van hun ziekte zijn, maar soms nog maanden kunnen leven? Ik heb daar zeker ervaring mee. Het moment van inzetten is veel lastiger. Als huisarts heb ik de ervaring dat patiënten met COPD en/of hartfalen die de prognose enkele maanden mee naar huis krijgen soms nog een jaar of zelfs jaren blijven leven. Eén keer heeft een kit bij een COPD patiënt van mij een jaar bij hem in huis gestaan. Hier ben ik wat voorzichtiger mee geworden.
Hoe verwacht je dat we dit nog breder landelijk kunnen implementeren?
Tot nu de heeft de olievlekwerking die ik destijds voor ogen had al veel gedaan. Als meerdere grote zorgverzekeraars, PZNL Carend en de NHG (en misschien specialisten/ hun organisaties) de kit gaan promoten kan het nog wat harder gaan denk ik. Dat zou heel goed voor de palliatieve zorg zijn.
Meer informatie over de kit is al op Palliaweb. Bekijk ook dit filmpje van 'Tommie in de Zorg' of beluister deze podcast.
Op 26 september organiseert Carend een webinar over het onderwerp 'Zorg in de Stervensfase'. Schrijf je in via de link hieronder!