Op 13 december organiseert Carend een webinar over Leverfalen. Spreker van de avond is Carmen Glorie, MDL-arts en consulent palliatieve zorg. Zij geeft aan dat het markeren van de palliatieve fase bij leverfalen soms ingewikkeld is. Het webinar is interessant voor (Huis)artsen, specialisten ouderengeneeskunde, verpleegkundige en verzorgenden die werkzaam zijn in ziekenhuis, hospice of in de thuissituatie. Er is voor deze beroepsgroepen accreditatie aangevraagd.
Het webinar is toegankelijk voor iedereen, in de chat zijn moderatoren actief die begrippen kunnen vertalen.
Inleiding
Chronisch leverfalen kent een zeer wisselend, moeilijk voorspelbaar beloop en kan zelfs in het eindstadium nog genezen, met een levertransplantatie. Daarom kan het ingewikkeld zijn om behoefte aan palliatieve zorg te herkennen, tijdig palliatieve zorg en advanced care planning in te zetten en aan te kaarten. Toch is palliatieve zorg van groot belang bij leverfalen: symptoomlast bij eindstadium leverfalen is hoog en gevarieerd, leverfalen specifieke complicaties zijn vaak zeer invaliderend en leiden tot een hoge zorgconsumptie. Daarnaast kan behandeling van symptomen uitdagend zijn door leverfalen geïnduceerde veranderingen in farmacokinetiek en -dynamiek.
Met eindstadium leverziekte (ESLD) wordt bedoeld: levercirrose met tenminste één complicatie ervan, zoals hepatische encefalopathie (HE), icterus (geelzucht), ascites (buikvocht) of bloedende oesofagusvarices (slokdarmspataderen). Oorzaken zijn onder andere virale hepatitis, alcohol en leververvetting en zonder levertransplantatie is de mediane overleving 2 jaar.
Tien feiten over palliatieve zorg bij eindstadium leverfalen (ESLD)1
- Het tegelijkertijd geven van palliatieve en ziektegerichte zorg kan potentieel de kwaliteit van leven van patiënten en diens naasten verbeteren, of ze nu op de wachtlijst voor levertransplantatie staan of niet.
- Patiënten en naasten hebben veel psychosociale behoeften en hebben baat bij zorg door een palliatief team.
- ESLD geeft farmacokinetische en -dynamische veranderingen die symptoombestrijding en medicatiekeuze erg uitdagend maken. Denk aan accumulatie, hepatotoxiciteit, QT tijdverlenging, nierschade en veranderd verdeelvolume bij ascites en hypo-albuminemie.
- Pijn is een algemeen, complex en vaak moeilijk te behandelen symptoom.
- Voor- en nadelen moeten zorgvuldig worden afgewogen als men overweegt om opiaten voor te schrijven. Lagere dosering en langere intervallen. Vermijd oxycodon, codeine, tramadol en transdermale toediening.
- Hepatische encefalopathie komt vaak voor en is een slecht herkend symptoom, dat medische beslissingen moeilijk maakt en lage QoL geeft.
- Jeuk, spierkrampen, ascites, slaapstoornissen en dergelijke geven ook lage QoL.
- Prognostische tools bestaan voor indicatie levertransplantatie, inschatting mortaliteit en ziekenhuisverwijzing.
- ESLD heeft een onvoorspelbaar verloop, dat proactieve zorgplanning (ACP) en aanwijzen van een gemachtigde essentieel maakt.
- Levenseindezorg bij ESLD vindt meestal in de tweede lijn plaats door complexiteit van zorg.
Webinar 13 december
Op 13 december zal Carmen Glorie, MDL-arts uitgebreid ingaan op alle onderwerpen. Het programma ziet er als volgt uit:
1. De rol van palliatieve zorg bij leverfalen
Het webinar begint met een introductie over leverfalen met informatie over de prevalentie, epidemiologie, beloop en behandeling. De nadruk zal hierbij liggen op eindstadium leverfalen, waaronder gedecompenseerde levercirrose. Daarnaast wordt de rol van palliatieve zorg en de vier dimensies bij leverfalen besproken.
2. Advanced Care Planning & inschatten palliatieve zorg behoeften
In het tweede onderdeel wordt besproken hoe en wanneer advanced care planning aan bod zou moeten komen en welke zaken er besproken zouden moeten worden. Het kan bij leverfalen moeilijk zijn om de prognose goed in te schatten vanwege het zeer wisselende beloop, afhankelijk van fysiologische en psychosociale factoren, en vanwege het feit dat in eindstadium leverfalen soms nog een curatieve levertransplantatie kan plaatsvinden. Daarom is vroege integratie van ACP van belang.
Tevens wordt tijdens dit onderdeel gekeken naar manieren om de prognose en palliatieve zorg behoeften in kaart te brengen, aan de hand van onder andere de Child-Pugh classificatie, het Bristol Screening Model, de SPICT en de surprise question in combinatie met de NECOAL CCOMS-ICO lijst.
3. Symptoommanagement
In dit derde en laatste onderdeel worden de meest voorkomende symptomen en complicaties bij leverfalen besproken. Hierbij worden hoofdzakelijk de symptomen uitgelicht die bij patiënten met leverziekten en/of leverfalen frequent voorkomen, een andere uiting hebben of een andere behandeling nodig hebben. Naast aandacht voor delier, cachexie, misselijkheid en braken, wordt specifiek uitgebreid ingegaan op: jeuk, pijn, refractaire ascites en hepathische encefalopathie bij eindstadium leverfalen. Daarnaast is er extra aandacht voor de farmacokinetische en farmacodynamische veranderingen bij leverfalen en hoe daarmee om te gaan.
Er is veel ruimte voor vragen en discussie.
Carmen Glorie, MDL-arts (foto: Linked-in)
Bronnen: 1. Tien feiten over palliatieve zorg bij leverfalen: Waterman, B.L., et al. (2021) Top Ten Tips Palliative Care Clinicians Should Know About End-Stage Liver Disease. J Pall Medicine 24(6);924-931. Vertaald door Palliaweb.
Foto's: Pexels, Istock.