Palliatieve zorg bij nierfalen: webinar

Op 8 november 2022 organiseert Carend het geaccrediteerde webinar 'Palliatieve zorg bij nierfalen' Nierfalen is een veelvoorkomende ziekte, het ontwikkelen van goede palliatieve zorg en advancecareplanning staat nog in de kinderschoenen, maar er lijken steeds meer ontwikkelingen te zijn op dit vlak. Hoog tijd dat Carend aandacht besteed aan dit belangrijke onderwerp. Met voorzitter van de richtlijnencommissie, internist-nefroloog Marjolijn van Buren en verpleegkundig specialist nierfalen, Noeleen Berkhout krijgt het publiek veel praktische handvatten uit de dagelijkse praktijk. Het webinar richt zich primair op medisch specialisten, (huis)artsen en verpleegkundigen/verzorgenden die werken met patienten met nierfalen, maar iedereen met interesse in dit onderwerp is zeer welkom. **Nierfalen** In Nederland hebben ruim 1 miljoen mensen chronische nierschade, en bij meer dan 16 duizend patiënten is er een noodzaak voor nierfunctievervangende therapie, zoals dialyse of een transplantatie. Door de toename van oudere patiënten met eindstadium nierfalen ontstaat er ook een grotere behoefte bij de nefrologische zorgverlener én patiënt om meer te weten over andere, conservatieve behandelopties, Daarom wordt er in dit webinar aandacht besteed aan palliatieve zorg bij eindstadium nierfalen. Naast algemene uitleg over het beloop en de behandeling van nierfalen, komen ook aan bod: overwegingen om nierfunctievervangende therapie niet te starten en/of niet voort te zetten, het beloop en de behandeling bij ‘maximaal conservatieve therapie’, symptoom-management bij eindstadium nierfalen, en communicatietips over palliatieve zorgen advan-ced care planning bij de nefrologische patiënt. Het webinar wordt gegeven door een nefroloog, Marjolijn van Buren, en een verpleegkundig specialist, Noeleen Berkhout-Byrne. Lees hieronder verder voor een meer gedetailleerde beschrijving van het webinar, met on-der andere het tijdsschema, het programma, de sprekers, de leerdoelen en de literatuur. **Programma** Het webinar duurt 2 uur en volgt een interactieve methodiek. De sprekers zullen niet alleen een theoretische uitleg geven, maar ook gebruik maken van ervaringen uit de klinische praktijk en (casus)vragen. Gedurende het webinar en na afloop is er ruim de tijd voor vragen en discussie vanuit het publiek. **Verschillende thema’s worden besproken met betrekking tot palliatieve zorg bij nierfalen:** 1. Beloop & behandeling van (eindstadium) nierfalen De rol van palliatieve zorg bij nierfalen Het webinar begint met een introductie over nierfalen met informatie over de preva-lentie, epidemiologie, beloop en behandeling van nierfalen; met een nadruk op het eindstadium van nierfalen. Daarnaast wordt de rol van palliatieve zorg en de vier dimensies bij nierfalen geïntroduceerd en verkend. 2. Overwegingen voor conservatieve therapie & staken van dialyse Beloop & behandeling bij conservatieve therapie & staken van dialyse In het tweede onderdeel wordt besproken wanneer en voor wie maximaal conserva-tieve therapie een geschikte behandelkeuze kan zijn, en wanneer en voor wie het staken van dialyse aan de orde kan zijn. Ook komt aan bod wat het beloop is bij de keuze voor conservatief, niet-nierfunctievervangende therapie en bij het staken van de dialyse. Dit wordt gevolgd door te bespreken wat de niet-nierfunctievervangende of niet-levensverlengende behandeling inhoudt voor het eindstadium nierfalen. 3. Gesprekvoering over conservatieve therapie & staken behandeling In dit derde onderdeel wordt besproken hoe je het gesprek kunt aangaan over niet-levensverlengende behandelingen, over advanced care planning, over palliatieve zorg en over het staken van behandelingen zoals dialyse. Aan de hand van casussen en handige tips worden de do’s en don’ts besproken. 4. Symptoommanagement bij eindstadium nierfalen In dit vierde en laatste onderdeel worden de meest voorkomende symptomen bij eindstadium nierfalen besproken en . Hierbij worden alleen de symptomen uitgelicht die bij patiënten met nierfalen een andere behandeling nodig hebben dan bij patiën-ten zonder nierfalen, bijvoorbeeld door een andere oorzaak of dosis en keuze van medicatie. Denk hierbij bijvoorbeeld aan slaapstoornissen, pijn, dyspneu, jeuk, delier en depressie. **Tijdsschema** 20.00 – 20.20 Beloop en behandeling van (eindstadium) nierfalen De rol van palliatieve zorg bij nierfalen 20.20 – 21.00 Overwegingen voor conservatieve therapie & voor staken van dialyse Beloop en behandeling bij maximaal conservatieve therapie & bij staken van dialyse 21.00 – 21.10 Gesprek over conservatieve therapie & over staken van de behandeling 21.10 – 21.35 Symptoommanagement bij eindstadium nierfalen 21.35 – 22.00 Vragen & discussie* *Vragen en discussie is mogelijk gedurende het gehele webinar. Wanneer er in voldoende mate aandacht is geweest voor vragen en discussie vanuit het publiek, is er nog een aanvullend fragment en/of onderwerp voorbereid. **Sprekers** Marjolein van Buuren en Noeleen Berkhout-Byrne zijn de sprekers van het webinar. Marjolein van Buren is internist-nefroloog bij het HagaZiekenhuis in Den Haag, onderzoeker en één van de auteurs van de richtlijn Palliatieve zorg bij eindstadium nierfalen. Noeleen Berkhout-Byrne is verpleegkundig specialist en onderzoeker binnen de nefrologie in het LUMC. Zo ontwikkelde zij het Nefrogeriatrisch Zorgpad, dat bijdraag aan verbetering van de levenskwaliteit van oudere patiënten met nierfalen. **Leerdoelen** Aan het einde van de webinar zal de deelnemer de volgende leerdoelen hebben bereikt. De deelnemer: • Kent het beloop en de behandeling van nierfalen en weet termen zoals eindstadium nierfalen en terminaal nierfalen goed te gebruiken. • Kan situaties en casussen binnen de nefrologie herkennen waarin palliatieve zorg ingezet zou kunnen/moeten worden. • Kent de overwegingen om levensverlengende nefrologische behandeling, zoals dialyse en niertransplantaties, wel of niet te starten én om wel of niet voort te zetten. • Kent het beloop en de prognose bij het stoppen van dialyse • Kent de meest voorkomende symptomen bij eindstadium nierfalen en de symptoommanagement-opties. • Kan het gesprek aan gaan over palliatieve zorg, advanced care planning, conservatieve behandeling en stoppen van de behandeling met de nefrologische patiënt.  Literatuur **Richtlijn** • Richtlijn Palliatieve zorg bij eindstadium nierfalen, van Pallialine. • Richtlijn Nierfunctievervangende behandeling, van de Nederlandse Internisten Vereniging (NIV) • Richtlijn Palliatieve Sedatie, van Pallialine **Boeken** • Hosson, S.M., Netters, F.J.S., Verhagen, C.A.H.H.V.M., de Graeff, A (2011). Probleemgeoriënteerd denken in de palliatieve zorg - een praktijkboek voor de opleiding en de kliniek. **Wetenschappelijke bronnen** • van Oevelen, M., van Loon, I. N., Tjin-A-Ton, J., Westerhoff, S., Bos, W. J. W., & van Buren, M. (2022). Conservative therapy in kidney failure. Nederlands Tijdschrift Voor Geneeskunde, 166. • Saeed, F., Ladwig, S. A., Epstein, R. M., Monk, R. D., & Duberstein, P. R. (2020). Dial-ysis Regret: Prevalence and Correlates. Clinical journal of the American Society of Nephrology : CJASN, 15(7), 957–963. https://doi.org/10.2215/CJN.13781119 • Saeed, F., Shah, A. Y., Allen, R. J., Epstein, R. M., & Fiscella, K. A. (2021). Communi-cation principles and practices for making shared decisions about renal replacement therapy: a review of the literature. Current opinion in nephrology and hyperten-sion, 30(5), 507–515. https://doi.org/10.1097/MNH.0000000000000731 • Hussain, J. A., Flemming, K., Murtagh, F. E., & Johnson, M. J. (2015). Patient and health care professional decision-making to commence and withdraw from renal dialysis: a systematic review of qualitative research. Clinical journal of the American Society of Nephrology : CJASN, 10(7), 1201–1215. https://doi.org/10.2215/CJN.11091114