De uitvaartondernemer die bang is voor de dood

Ik zit achter het bureau op de huisartsenpraktijk. Tegenover mij zit Pieter, een man van 60 jaar oud. Zijn kleding is perfect op elkaar afgestemd. Een zwarte trui met een hoge nek, een colbert in dezelfde kleur en daaroverheen een chique grijze jas, die hij nonchalant over zijn schouders laat hangen. Zijn bril heeft een merkje en zijn grijs-witte haar is naar achteren gekamd. Zijn houding is kaarsrecht en zijn handen zijn in elkaar gevouwen. Het voelt alsof ik bij de dokter kom in plaats van andersom.

Ik stel mezelf voor en vraag of het klopt dat hij voor een geheugentest komt. Hij knikt bevestigend. Ik vraag me af waarom deze man, zonder bekende gezondheidsproblemen, een testje zou willen? Ik weet op voorhand al dat hij de opdrachten, bedoeld om uit te sluiten of er sprake is van een cognitieve stoornis, foutloos zal doorlopen.

Ik besluit het anders aan te pakken. Ik schuif het testje van mij af en vraag Pieter hoe het met hem gaat. Of hij getrouwd is, kinderen heeft en of hij nog werkt. Verbaasd maar resoluut, geeft hij antwoord. Hij vertelt gedetailleerd over zijn gezin, zijn huwelijk en hoe goed het gaat. Zonder moeite noemt hij jaartallen, leeftijden, namen en verbanden. Zijn bewegingen zijn krachtig en gehaast, wat bij hem lijkt te passen. 

Vervolgens vertelt hij over zijn werk als uitvaartondernemer. Alles valt op zijn plek. Het past precies bij zijn voorkomen. ‘Ik heb wel vijfduizend uitvaarten verzorgd, wel vijfduizend mensen begraven of gecremeerd. Ja, het is een bijzonder vak. Je ziet de dood van zo’n andere kant,’ zegt hij. We praten over zijn werkzaamheden en dan besluit ik terug te komen op de vraag die sinds zijn binnenkomst in mijn hoofd zit: ‘Pieter, waarom wil je een geheugentest? Ervaar je klachten?’ 

Hij kijkt me aan en lacht. ‘Nee, eigenlijk niet. Ik schrijf wel dingen op, maar echt iets vergeten doe ik niet.’ Ik lach terug en vraag waarom hij dan naar de huisarts is gegaan. Hij haalt zijn schouders op en lacht wat ongemakkelijk. ‘Ja, je wordt ouder… en je kan zomaar iets krijgen. Zoals bijvoorbeeld dementie,’ zegt hij. 

Ik kijk hem nu met serieuze blik aan. ‘Vind je het moeilijk om ouder te worden, Pieter?’ Hij knikt. Ik vraag of hij het weet waarom hij het moeilijk vindt. Opnieuw knikt hij. ‘Als je ziek wordt, is het leven niets meer waard.’ Hij pauzeert even, en voegt er dan snel aan toe: ‘En dan ga je dood.’  

Ik stel de volgende vraag: ‘Ben je bang voor de dood?’ Hij zucht diep en zegt: ‘Ja, ik ben bang voor de dood. Ik heb het al zo vaak gezien.’

Ik herken dit. In mijn werk als hospiceverpleegkundige heb ik ook veel gezien. Je zou er bang van kunnen worden. Maar ik weet ook dat je, ondanks ziekte, het leven ontzettend kunt waarderen, dat het nog steeds de moeite waard kan zijn. Ik deel mijn eigen ervaring. Pieter luistert gefascineerd.

‘Ja, maar… hoe ga jij om met die angst? Ben jij niet bang voor de dood?’ vraagt hij. ‘Nee,’ zeg ik. ‘Je weet niet wanneer of hoe die gaat komen maar ik weiger in angst te leven voor iets wat ik vrees, maar hopelijk nog lang niet komt.’ Ik lach en denk aan de woorden van mijn vriend: “Vaak ben je te bang.”

Pieter vertelt dat hij een bodyscan heeft laten maken, die geen bijzonderheden liet zien. Ik vertel hem over die woorden, “Je bent te bang”, en zeg dat hij zijn leven, waarin hij nog gezond is, laat bepalen door de angst voor de dood. Hij slikt een paar keer, knippert tranen weg en veegt met zijn handen door zijn haar. Met zachte stem zegt hij: ‘Ik heb in tijden niet zo’n verhelderend gesprek gehad.’ 

Ik glimlach en vraag of hij, voor de zekerheid, toch de geheugentest wil doen. Hij denkt even na en zegt: ‘Voor de zekerheid dan maar.’ Hij maakt geen enkele fout.

Als hij weggaat, blijft hij bij de deur staan. Er is een kreukel in zijn jas ontstaan en zijn haren staan alle kanten op. Hij kijkt me aan en vraagt:

‘Mag ik je een knuffel geven?’ Ik knik. Terwijl hij me omhelst, klop ik zacht op zijn schouder en strijk de kreukel in zijn jas glad. In mijn hoofd verschijnen de woorden: De uitvaartondernemer die bang is voor de dood.