Wanneer ik de isolatiekamer binnenstap, kijkt hij me vanuit zijn bed aan — met een mengeling van hoop en teleurstelling. ‘Inderdaad, ik had me gisteren opgegeven voor massage,’ zegt hij, ‘maar vanochtend zijn ze begonnen met de transfusie van bloedplaatjes. Ik heb een katheter in mijn hals, dus de massage kan zeker niet doorgaan...’
Ik vertel hem dat ik een overleg met zijn arts heb gehad, en dat er geen bezwaar is. Dat het dus wél kan. Verrast kijkt hij me aan. Ik leg uit dat ik speciaal ben opgeleid voor dit soort situaties en jarenlang ervaring heb met massage bij zeer kwetsbare mensen. De opluchting is zichtbaar in zijn gezicht.
‘Wat zou u op dit moment het liefst gemasseerd willen hebben?’ vraag ik. Hij denkt even na. ‘De achterkant... eigenlijk mijn rug. Maar dat lukt natuurlijk niet met die infuuspaal — en met de kleding en zo.’ Ik glimlach. ‘Toch wel. Met katheter én infuuspaal. Ik laat u zien hoe we dat samen kunnen oplossen.’ Hij kijkt me nieuwsgierig aan. ‘Graag, als dat echt kan...’
De kleding kan niet over de infuuspaal, en het infuus mag niet los. Geen probleem. We gebruiken de infuuspaal als geïmproviseerde kapstok. Voorzichtig help ik hem uit zijn T-shirt en hang het naast de bloedplaatjes aan de paal. Voilà — we kunnen beginnen. Op de buik liggen is nu niet handig, dus we kiezen voor zijligging in bed. Veilig, comfortabel, en met volledige aandacht voor zijn conditie. ‘Ik kan u geen gewone massage geven,’ leg ik uit, ‘u krijgt een massage die helemaal is afgestemd op uw situatie. Met uw bloedwaarden in gedachten, en alles wat er nu speelt in uw lichaam. Een gewone massage zou nu te intensief zijn voor u.’
Rustig breng ik de neutrale massageolie aan op zijn rug. Met langzame strijkingen glijd ik vanaf de schouder in een rustig ritme naar de onderrug. Ik vraag of hij dit prettig vindt. Een diepe zucht volgt. ‘Dat is van de ontspanning,’ zegt hij zacht, met dikke stem. ‘Ik voel nu pas wat er de afgelopen week is gebeurd.’
En na de lucht stroomt het water. Warme tranen rollen over zijn gezicht. Hij doet een vergeefse poging ze te stoppen. Ik dek zijn rug toe en ga naast hem zitten. Ik luister naar zijn stille tranen en zeg dat ze mogen stromen, dat ze willen — nee, móéten stromen. Ze maken ruimte… Dat hij niets hoeft te zeggen. Dat ik tijd genoeg heb, en dat we straks verder kunnen gaan als hij dat wil.
Ik hou zijn hand vast. We zitten in stilte.
En dan begint hij te vertellen. Hoe hij vorige week nog gewoon lesgaf op de middelbare school. Hoe hij zich doodmoe meldde bij de huisarts. Bloedafname, onderzoek. ‘En vervolgens,’ zegt hij,
‘ben ik midden uit de les gerukt. Acute ziekenhuisopname. Nog meer onderzoeken en testen. En toen deze isolatiekamer. Diagnose: aplastische anemie.’ Hij zucht. ‘Nu lig ik hier, in een kamer die ik niet mag verlaten, met bloedtransfusies en katheters en monitoren om me heen. De regie over mijn leven is in andere handen overgegaan. Het is alsof alles van me is afgepakt in een paar dagen tijd.
Ik kan het niet bevatten.’ Ik luister, zijn stem is belangrijker dan de mijne.
Na een poosje vraagt hij of ik nog even verder wil masseren. Terwijl mijn handen zacht en afgestemd hun werk doen voel ik dat hij weer ontspant. Zijn lichaam kan zich nu volledig overgeven aan mijn handen. Soms zegt hij nog iets, meestal is het stil. Soms zucht hij diep — van ontspanning, van ontlading. Wanneer de massage is afgerond, help ik hem weer met zijn T-shirt.
In stilte kijken we elkaar aan. ‘Bedankt voor het vertrouwen,’ zeg ik, ‘ik hoop dat ik vandaag even een lichtpuntje mocht zijn.’ Zijn ogen zijn vochtig, zijn stem warm. ‘Dat was u zeker... en zo enorm rustgevend. Ge moogt terugkomen als ge wilt, maar Antwerpen is ver voor u. U hebt me weer een beetje teruggebracht bij mezelf. Het was zo fijn... en dat dit toch kon.’ Hij lacht — een beetje verwonderd, en dankbaar.
Als ik wegga blijft het stil in mij; ook ik ben geraakt door wat we mochten delen en voel verwondering en dankbaarheid voor de zachte, stille kracht van aanraking, een manier om iemand even mens te laten zijn — temidden van isolatie, infusen en onzekerheid.
Klara van Zuijdam is specialist in aanraking en massage bij kwetsbare doelgroepen en werkt sinds de jaren negentig in de palliatieve zorg. Via Touch for Care deelt ze de helende kracht van liefdevolle aanraking en aanwezig-zijn in de laatste levensfase.
Massage bij kanker is een specialisatie. Massagetherapeuten in jouw buurt die gespecialiseerd zijn in massage bij mensen met kanker, kun je ook vinden op de website van Kanker.nl Massage bij kanker is mede opgericht door Klara van Zuijdam.
In de palliatieve zorg is veel aandacht voor kwaliteit van leven en symptoombestrijding. Vaak wordt hierbij uitgegaan van voornamelijk medische oplossingen. Echter kan daarnaast ook andere, aanvullende, zorg worden toegepast; complementaire zorg. Dit is aanvullende zorg die wordt gegeven naast de reguliere zorg. Kijk hier het webinar 'Complementaire zorg in de palliatieve zorg' terug.