Mevrouw heeft mij uitgenodigd om te praten over haar doodswens. Sinds kort ben ik buddy voor mensen die door psychisch lijden een verlangen naar de dood hebben. Mensen die het leven als ondraaglijk ervaren. Dat elke dag opstaan een gevecht is en de zon nauwelijks door de kieren van de gordijnen piept.
Ik kom een kleine woonkamer binnen. Er staat een zwarte leren bank, een eettafel met vier stoelen en een klein keukenblok. Het is er donker. Aan de muur hangen een aantal schilderijen die, gek genoeg, een contrast vormen met de sfeer in het huis. Het zijn dieren met kleren aan; het is een absurdistisch, grappig en lichtvoetig beeld in een kamer die het tegenovergestelde oproept.
Mevrouw vertelt over haar wens om te sterven, een wens die ze al jarenlang met zich meedraagt. Ze heeft therapieën gevolgd, medicatie geslikt, suïcide overwogen en elke dag voelde als eentje te veel. Ze vertelt over vroeger, hoe ze zich een ongewenst kind voelde in een gezin met vijf kinderen. Niet gezien en niet gehoord. En dat is nog steeds zo.
De wereld speelt zich steeds meer buiten haar om af. Ze werkt thuis, collega’s zijn letterlijk op afstand. Vrienden zijn afgehaakt en zelf haar beste vriendin laat niets meer horen. Alleen met haar oudste broer is er contact. Ik luister naar haar verhaal, hoor haar verdrietige woorden. Haar eenzaamheid is groots aanwezig en pakt ook mij vast. Mevrouw wil geen volgende afspraak, ze zal contact opnemen als ze er behoefte aan heeft.
Maanden later belt ze en vraagt of ik langs wil komen. Ik ga naar haar toe en weer valt de donkere kamer mij op. Ik wil graag een lampje aandoen. Mevrouw vertelt dat haar euthanasieverzoek is goedgekeurd en dat ze een datum heeft. Je mag mij feliciteren, hoor, zegt ze. Ik feliciteer haar. Ik zie dat ze opgelucht is.
Mevrouw weet dat ik uitvaarten begeleid en vraagt of ik haar uitvaart met haar wil bespreken en verzorgen. Dat doe ik graag voor haar. Ik zie een andere vrouw dan de vorige keer, minder somber, iets meer lichtheid in de woorden en in haar ogen. Ze vertelt dat ze gisteren in de supermarkt liep en zich realiseerde dat ze sommige dingen nooit meer hoeft te kopen. Ineens haalt ze uit een stapel papieren op tafel een kaart, ze heeft haar eigen rouwkaart gemaakt. Met de datum erop en een foto van de zee. De plek waar ze ooit vandaan kwam. Mevrouw wil niemand op haar uitvaart. Geen afscheid, geen praatje, geen herinnering en geen koffie. Niemand weet de datum. Behalve haar broer en de arts die de euthanasie zal verlenen. En ik.
Een paar weken later neem ik een taartje voor haar mee. Bij felicitaties hoort taart, zeg ik. ‘Ik heb nog helemaal niks gekregen sinds ik weet dat ik dood mag’, zegt ze. Ik hoop dat het taartje haar zal smaken. De volgende dag appt ze dat het heerlijk was. De dagen naar de dood duren lang. De eerste opluchting is weg, de dagen zijn weer zwaarder. Elke dag wordt afgeteld maar vandaag kan ze de weken op één hand tellen. Ze heeft opgeruimd, veel weggegooid. Behalve brieven van haar eerste liefde, de enige echte liefde die er ooit is geweest.
Er staan nog twee uitjes gepland, eentje met een clubje vrouwen en een etentje met haar broer op een mooie plek in de stad. Haar broer zal bij de euthanasie zijn. Hij heeft het er moeilijk mee, al respecteert hij haar keuze. Hij weet als enige dat de euthanasie plaats zal gaan vinden. Hoe vertel je dat je andere broer en zussen? Mevrouw blijft erbij dat ze het niet verder wil delen. Op haar werk heeft ze vrij genomen. Het bericht dat ze dood is zal op haar werk na haar vakantie terecht komen. We vullen formulieren in, spreken tijdstippen af, ik bel een maand van tevoren naar het crematorium. Uiteraard is er plek.
Heb je een voorstelling van de dood, vraag ik haar. Dat ik mijn vader en moeder tegenkom, zeg ze. En dat het hopelijk niet te druk daarboven is.
Kijk hier het webinar 'Euthanasie bij psychiatrische aandoeningen' terug.