Mijn vader lag met zijn schoenen aan in bed. Het zwart stak erg af bij de witte lakens van het ziekenhuisbed. Het was allemaal zo snel gegaan. De dag ervoor kwam ik met de reddingsboot terug van Schiermonnikoog. De tent was nog niet uitgepakt of mijn oudste broer belde. ‘Pa is opgenomen’. ‘Moet ik komen?’ Dat moest ik zelf weten. Maar ik kende mijn familie, die bellen niet voor niks. Ik had er een dagtaak aan om van de boot naar het ziekenhuis te komen, een paar honderd kilometer verderop. Er staat geen bus klaar als je aan wal stapt. Om middernacht had ik in het ziekenhuis kunnen zijn maar omdat de hoogste staat van paraatheid afgeschaald was ging ik de volgende ochtend vroeg.
Mijn vader was een keurige man, hij lag met gepoetste schoenen in bed. Ik schrok, dit was helemaal niks voor hem. Was hij zo afgetakeld? Ik wees op zijn schoenen. ‘De zuster kwam niet’. Hij was dus nog helder. Maar zelf zijn schoenen uit trekken lukte thuis al niet vanwege de reuma en nu was hij ook nog erg verzwakt. Hoezo kwam de zuster niet? Mijn vader had gebeld. Via een intercom was er gevraagd wat er was. Maar de stem van mijn vader was niet sterk genoeg om de hele weg van zijn bed naar de zusterpost af te leggen. Hij werd niet gehoord.
Een paar weken later stierf hij. Gelukkig niet in dat ziekenhuis, maar thuis. Die nacht waren we begonnen met waken. Overdag was het mijn beurt. Ik zat aan zijn voeteneinde en las een boek. Toen ik mijn oom en tante aan zag komen heb ik ze op de gang verwelkomd. Eenmaal weer binnen zagen we nog net hoe een wit masker van boven naar beneden over zijn gezicht schoof. Zijn mond viel open. Het was zo schokkend. Ik had afscheid willen nemen als de morfine uitgewerkt was en ik hem aan kon spreken. Niemand had gewaarschuwd dat hij misschien niet meer bij zou komen. Zelf had ik geen idee, dit was het eerste overlijden dat ik meemaakte. Ik gaf hem een kusje op zijn voorhoofd. Toen moest ik mijn moeder gaan vertellen dat pa overleden was. Nog maar net had ik er bij haar op aangedrongen even te gaan liggen. We belden de huisarts. Hij feliciteerde mijn vader. Dat vond ik volkomen ongepast. Inmiddels denk ik dat die huisarts een wijze man was die goed begreep hoe mijn vader leed. Maar waarom had hij niet verteld wat we konden verwachten? Als naasten werden we niet gezien.
Mijn vader overleed in 1985, tegenwoordig gaat heel anders. In de palliatieve zorg worden mensen gehoord en gezien en er is aandacht voor de naasten. Niet alleen bij levensvragen of behandelkeuzes, ook bij kleine ongemakken. Onlangs kreeg ik koorts na mijn behandeling en belde daar ’s avonds over met het ziekenhuis. De volgende dag namen ze contact op om te vragen hoe het met mij ging. Dat is fijne, actieve aandacht. Het geeft een veilig gevoel.
Jannie Oskam heeft uitgezaaide borstkanker en is ongeneeslijk ziek. Ze heeft twee boeken geschreven: Tussenland – over leven met de dood in je schoenen en Zo gaan we het doen! Samen beslissen bij borstkanker. Jannie heeft sociale wetenschappen gestudeerd, deelde eerder haar ervaringen als patiënt tegen de achtergrond van dertig jaar werken in de zorg tijdens een webinar en was te gast tijdens het congres Leven toevoegen aan de dagen.
Foto: Lukas