Ik erger me. Ik weet niet hoe ik kan doordringen tot de 65-jarige vrouw voor mij. Ze ademt luid en snel, ze zuigt de zuurstof letterlijk naar binnen om maar een beetje meer lucht te krijgen. Ans heeft eindstadium COPD en haar longen lopen vol, ze decompenseert. Geen antibiotica of prednison die nog aanslaat. Een ziekenhuisopname slaat ze af, terwijl ze nog niet kan toegeven aan het feit dat ze gaat sterven. Ze schudt haar hoofd wanneer ik aangeef dat de zorg thuis niet toereikend is, haar dochters zwaar overbelast zijn en we willen voorkomen dat zij met een crisis opgenomen moet worden in het hospice. Ze houdt alles af. Van morfine tot verhoging van de zuurstof. Ik zie haar strijd en ik voel dat ik hem niet kan verlichten. Ze laat mij niet toe, hoe eerlijk en direct ik ook ben. Ze wil mijn zorgen niet aannemen. Ze vertrouwt mij niet.
Die avond lig ik in bed. Ik vraag mijzelf hardop af of ik te ver ben gegaan. Heb ik mijn eigen mening te veel laten gelden? Had ik haar duidelijke grenzen moeten respecteren? Heb ik mijzelf opgedrongen? Ik voel me er niet goed bij.
Om 9.00 uur de volgende dag sta ik onverwacht bij Ans voor de deur. De deur staat open en ik wandel roepend naar binnen. Ans zit voorovergebogen aan de tafel. Ze snikt en kijkt mij met angstige ogen aan. De benauwdheid is erger geworden. Haar benen en handen zitten vol vocht en de blaren zijn open gegaan. Ik zie dat zij zich bervuild heeft. De kleding die ze al een week draagt is nat van de urine en ontlasting. Ze wijst op zichzelf en zegt kreunend dat ze de thuiszorg gebeld heeft en dat ze om 11 uur kunnen komen.
Ik twijfel geen moment. Ik laat niemand in zijn vuil zitten. Ik ben een verpleegkundige, of het nu wel of niet bij mijn taakbeschrijving hoort. Ik vraag niets aan Ans. Ik zeg dat zij zich geen zorgen hoeft te maken, niets hoeft te doen, zich alleen hoeft te focussen op haar ademhaling. Ik vul een bak met warm water, gooi er douchegel in, zoek kleding in de slaapkamer en een heerlijke lotion. Ik vind een borstel, incontinentiemateriaal en wegwerp handschoenen. Rustig en zonder veel te zeggen, was ik Ans aan de tafel. Ik houd haar gezicht vast, dep haar huid schoon en droog. Smeer haar in en verschoon haar. Ik kam voorzichtig haar haren, die al dagen niet gekamd zijn. Ze heeft alle zorg afgehouden maar laat nu alles toe. Ik verzorg haar benen, haar wonden en neurie zachtjes een deuntje. Ik ben in mijn element. Vriendelijk en zacht kijkt ze mij aan, laat ze het over zich heen komen en ontspant bij elke aanraking. We communiceren zonder te praten. Het is het beste contact wat we tot nu toe hebben gehad.
Ans bedankt mij nadat ik opgeruimd heb en een bakje koffie heb gezet. Als ik tegenover haar aan tafel ga zitten, zucht ze diep. Nog voor ik iets kan zeggen, zegt ze: ‘Sorry voor gisteren, ik besef dat je gelijk hebt, zo kan het niet langer’. Ik schud mijn hoofd en zeg dat ik juist sorry wilde zeggen. ‘Ik ben te hard geweest.’ Vriendelijk kijkt ze mij aan en zegt dan: ‘Nee, ik had dat even nodig, regel maar wat je moet regelen’. Ik besef dat ze mij eindelijk vertrouwt.
Binnen een week overlijdt Ans in het bijzijn van haar dochters. Ik gaf de eerste morfine-injectie omdat ze alleen mij vertrouwde. ‘Je doet er niet te veel in, hè?’ waarna ik nee schudde. Ik gaf de eerste injectie om het bewustzijn re verlagen: ‘Word ik nog wakker?’ ‘Dat weet ik niet, Ans, maar de benauwdheid kunnen we alleen zo onderdrukken.’ Ze laat het weer over zich heen komen, terwijl ze kwetsbaar achterover zakt om niet meer wakker te worden. Na het overlijden belt haar dochter naar mij. Ze benadrukt dat haar moeder rustig is overleden. Dat er een omslagpunt was in haar gedrag en dat zij het sterven kon accepteren nadat ik haar verzorgd had. Haar dochter bedankt mij, voor alle zorg maar vooral voor het winnen van haar vertrouwen tijdens dat specifieke zorgmoment. Ik slik even en bloos een beetje. Ik ben blij dat ik haar vertrouwen heb verdiend.
Op 27 mei 2025 organiseert Carend in samenwerking met Agora en ZonMw de masterclass 'Zingevingszorg bij huisarts en praktijkondersteuner'. Meer informatie en inschrijven? Klik hier.