Weet jij het al? Wat wil jij na je overlijden? Begraven of gecremeerd worden? Of je lichaam ter beschikking stellen aan de wetenschap? Of laten resomeren of veraarden als de wet dat dan toestaat? En is iedereen welkom op jouw afscheid of wil je dat jouw dierbaren dat in besloten kring doen? En wil je dat jouw lichaam in een kist gelegd wordt? Of in een mand? Of misschien wel in een doek gewikkeld op een opbaarplank van wilgentenen? En heb je het hier wel eens over met je dierbaren?
Als je overleden bent, zijn er maar twee dingen die moeten vanuit de wet. De rest mag je/mogen je dierbaren zelf bepalen en invullen. In de wet op de lijkbezorging staat dat het lichaam van een overledene uiterlijk de zesde werkdag na overlijden begraven of gecremeerd moet worden. Of ter beschikking aan de wetenschap gesteld kan worden. En een overledene moet bedekt zijn als hij/zij vervoerd wordt. That’s it. De rest kunnen we er zelf wel of niet omheen bedenken. Als je je eigen einde onder ogen ziet, kom je mogelijk uit bij je gevoel. Door te ervaren hoe dat is, en wat voor inzichten jou dat brengt op het gebied van je eigen uitvaart, afscheid, dood of leven, kun je vervolgens ook een ander hierbij helpen.
Mensen in de palliatieve fase, die jij als zorgmedewerker ontmoet, behandelt, verzorgt, of begeleidt, kun je op weg helpen door een vraag aan hen te stellen, hen een opening te geven. Of je patiënt, cliënt of bewoner ook al eens nagedacht heeft over zijn/haar laatste levensfase, afscheid, dood of uitvaart? Misschien dat je patiënt het onderwerp te confronterend vindt en het niet wil. Of misschien voelt je patiënt zich juist erg eenzaam hierin. Voelt hij zijn einde naderen, maar geen ruimte om erover te praten met zijn dierbaren. En heeft hij een arts die het moeilijk vindt om zijn kansen ter sprake te brengen, die nog een optie voorstelt om verder te behandelen. Stem af op je patiënt. Waar ligt zijn behoefte?
Jij als professionele verzorger/begeleider bent in deze laatste levensfase heel dichtbij en brengt je ervaring mee. Daarnaast ben je niet zo emotioneel belanghebbend als zijn dierbaren. Dat maakt het makkelijker om vragen te stellen: Hoe wil hij dat zijn uitvaart eruit komt te zien? Hoe en waar wil hij sterven? Wie wil hij dan om zich heen hebben? Wil hij nog gereanimeerd worden? Wat wil hij achterlaten? Waar besteedt hij zijn kostbare energie aan in de tijd die hij nog heeft? Bied een opening. Help je patiënt op weg. Stimuleer hem om het erover te hebben met zijn dierbaren als hij dat wil.
Jouw eigen gedachten over jouw toekomstige afscheid kunnen je helpen om een gesprekje op gang te brengen. Ook daar kun je iets over vertellen. Gewoon, van mens tot mens, vanuit je eigen kwetsbaarheid. Zodat de dood en ons eigen toekomstige afscheid een gewoon onderwerp wordt om over praten. Van de dood een gewoner onderwerp maken begint bij onszelf. Ik vind overigens dat je nooit te jong bent, of dat het moment te vroeg is, om je voor te bereiden op je eigen afscheid en daarover regie te nemen. We gaan allemaal een keer en weten niet hoeveel tijd er zit tussen vandaag en de dag dat we doodgaan. Hij kondigt zich soms aan, maar kan er ook ineens zijn.
Ik wil graag begraven worden. En op mijn afscheidsbijeenkomst is iedereen welkom, maar het liefst word ik begraven in bijzijn van alleen mijn gezin en mijn dierbaren die het dichtst bij mij staan. Verder wil ik geen bloemen. Dat vind ik niet echt duurzaam. En, het lijkt me leuk als mijn gezin mij na mijn overlijden wegbrengt in een paddenstoelenkist met ons eigen camperbusje. Als zij dat willen.
Pauline van der Wees, uitvaart- en stervensbegeleider, heeft haar ervaring en deskundigheid gebundeld in het boek 'Afscheid zonder spijt'. Een gids voor iedereen die zijn toekomstige afscheid bewust en zorgvuldig wil vormgeven en zijn huidige leven onder de loep wil nemen.
