In de rubriek 'Die ene palliatieve patiënt' vertelt een zorgverlener over een patiënt die indruk heeft gemaakt of een nieuw inzicht heeft gegeven. Deze aflevering René Dijkgraaf, gepensioneerd cardioloog:
‘Ongeveer vijftien jaar geleden werd er een oud-huisarts uit een dorp in de buurt opgenomen op mijn afdeling. Ik had veel respect voor hem en hij was altijd een prettige arts geweest om mee samen te werken: vriendelijk, menselijk en medisch goed onderlegd. Ik kende hem al lang, we kwamen niet bij elkaar over de vloer maar ik waardeerde hem zeer en dat was andersom ook zo.
De man was 95, leed aan hartfalen en wilde per se gereanimeerd worden als hij een hartstilstand zou krijgen. Hij had veel meegemaakt, onder meer het verblijf in een Japans kamp in Indonesië. Hij was daar een aantal keer door het oog van de naald gekropen waardoor de dood voor hem mogelijk nog bedreigender was dan voor een ander. Bovendien had hij lang geleden geleerd zich tegen de dood te verzetten. En dan zei ik zomaar dat we niet zouden gaan reanimeren. Daar kon hij zich niet in vinden.,
De man was enorm ziek, de meeste last had hij van hartfalen maar er was ook sprake van ernstige longproblemen. Op de poli hadden we altijd plezierige gesprekken gehad. Dat maakte het extra lastig want zijn standpunt was me duidelijk. Ik voerde dat soort gesprekken wel vaker en dat had nog nooit tot problemen geleid. Die gesprekken vond ik leuk om te doen, je leert de patiënt en zijn omgeving daardoor beter kennen. Ik had geleerd dat je dat gesprek vroeg moet voeren omdat je er anders spijt van kunt krijgen. Dan wordt iemand mogelijk ten onrechte gereanimeerd en ligt daarna misschien nog een paar maanden in een verpleeghuis en overlijdt dan alsnog.
Ik adviseerde andere specialisten om de reanimatievraag ook te stellen en niet alleen bij ernstig zieke mensen. Een cardioloog doet dat mogelijk wat sneller. Ik vond het vaak mooie gesprekken, ook over wat raakt aan het leven. Ik stond er soms van te kijken welke patiënten niet gereanimeerd wilden worden. Dat waren bijvoorbeeld mensen die er van uitgingen dat je daar nooit goed uit kunt komen of patiënten die vonden dat het leven in Gods hand is, zelfs bij een simpele ingreep. Maar goed, als je er als arts niet naar vraagt dan kom je daar niet achter. Praten over het levenseinde zou doodnormaal moeten zijn, een gespreksonderwerp bij de koffie. Mijn vrouw en ik hebben het er regelmatig over.
Wij cardiologen worden er na elke geslaagde reanimatie bijgehaald. Soms dacht ik wel eens “Godallemachtig, wie heeft dit verzonnen?” Bijvoorbeeld bij een reanimatie bij iemand die vol kanker zat en gratis had kunnen uitstappen, op een manier waar hij niets van zou merken. Onbegrijpelijk vond ik dat. Er zijn twee redenen om niet te reanimeren: de eerste is als de patiënt dat niet wil en dat is zijn of haar goed recht. Je mag iedere behandeling weigeren. De tweede reden is als het niet kan, medisch gezien. Dat was bij deze oud-collega het geval. Ik vond reanimeren volkomen zinloos. Als dit hart zou stoppen met kloppen zou dat voorgoed zijn en daarom wilde ik niet afpreken om te reanimeren. Als ik tegen andere patienten zei: “Als we u gaan reanimeren is de kans klein dat het slaagt en als het wel slaagt is de kans groot dat u kort daarna alsnog overlijdt of er enorme hersenproblemen aan overhoudt”, dan snapten zij en hun naasten dat.
Deze arts hield vol dat hij per se gereanimeerd wilde worden. Mijn beroepseer kwam in het geding. Ik ben fel tegen handelingen die volgens de medische wetenschap geen zin hebben. Cardiologie is een heel wetenschappelijk vak, met maten en getallen. Daar voel ik me bij thuis. Achteraf bedacht ik dat ik me misschien minder principieel had kunnen opstellen. Ook omdat het zo’n aardige kerel was en hij dat reanimeren zo belangrijk vond. Ik heb mogelijk ellende toegevoegd aan de laatste fase van zijn leven. Bovendien was de kans op een harstilstand heel klein en we hadden ook slechts kort kunnen reanimeren. Dat heb ik ervan geleerd. De patiënt is overgegaan naar de internist en is niet lang daarna rustig overleden.'
In de Nationale Hartfalenweek, van 22 t/m 28 april 2024, zullen zowel landelijke als regionale activiteiten plaatsvinden om de bewustwording van hartfalen in Nederland te verbeteren. Carend draagt bij aan dit initiatief met een column van wijjkverpleegkundige Jennifer Bergkamp, een interview met patiënt Max Groenhart en het bovenstaande verhaal van gepensioneerd cardioloog René Dijkgraaf in onze rubriek 'Die ene palliatieve patiënt'. Ook kan het publiekswebinar 'Nadenken over de toekomst bij hartfalen', eerder georganiseerd door Carend in samenwerking met PZNL, de Patiëntenfederatie en Harteraad, de patiëntenorganisatie worden teruggekeken. Klik hier.