De herziene multidisciplinaire richtlijn Mondproblemen en Slikstoornissen in de palliatieve fase is gepubliceerd. Deze vernieuwde richtlijn besteedt meer aandacht aan voorlichting, multidisciplinaire zorg en meetinstrumenten. Daarnaast is de richtlijn uitgebreid met slikklachten en specifieke behandeladviezen. Een belangrijke verandering is dat de richtlijn nu is ontwikkeld volgens de methodologische standaarden van Medisch Specialistische Richtlijnen 3.0. De richtlijn is bedoeld voor zorgverleners die werken met patiënten in de palliatieve fase en biedt handvatten voor diagnostiek, behandeling en organisatie van zorg.
Mondproblemen en slikstoornissen in de palliatieve fase
Patiënten in de palliatieve fase kampen vaak met mondproblemen als gevolg van ziekte, behandeling of verminderde mondhygiëne. Dit kan leiden tot klachten zoals een droge mond, pijn, smaakstoornissen en slikproblemen, wat de kwaliteit van leven ernstig kan beïnvloeden. Een droge mond kan bijvoorbeeld niet alleen ongemak veroorzaken, maar ook het praten, slikken en proeven bemoeilijken. Dergelijke klachten kunnen zowel fysiek als psychisch belastend zijn.
Belangrijkste aandachtspunten uit de richtlijn
Uit de knelpuntenanalyse kwamen vier belangrijke onderwerpen naar voren:
Signalering en diagnostiek van droge mond, infecties, pijn, smaakstoornissen en slechte adem;
Beleid en behandeling voor bovengenoemde klachten;
Preventie en voorlichting aan patiënten en naasten;
Organisatie van zorg en multidisciplinaire samenwerking.
Kernboodschap
De richtlijn heeft als doel de mondgezondheid te behouden of te verbeteren en zo de kwaliteit van leven te verhogen. Belangrijke aanbevelingen zijn:
Dagelijkse mondzorg blijft essentieel, zelfs in de palliatieve fase. Betrek naasten en stem af met andere zorgprofessionals.
Adequate behandeling van klachten, waaronder:
Droge mond: Combineer oorzakelijke en symptomatische behandelingen.
Infecties en ontstekingen: Tijdig ingrijpen met passende medicatie en consultatie van een mondzorgverlener.
Pijn: Gebruik zowel medicamenteuze als niet-medicamenteuze behandelingen en onderzoek de oorzaak.
Slikstoornissen: Zorg voor multidisciplinaire aanpak met aandacht voor voeding en hydratatie.
Smaakstoornissen: Ondersteun de patiënt door aanpassing van voeding en alternatieve smaakstimulatie.
Slechte adem: Regelmatige mondverzorging en behandeling van de oorzaak kunnen klachten verminderen.
Voorlichting en preventie spelen een belangrijke rol. Zorgverleners moeten patiënten en naasten informeren over het belang van goede mondzorg en de mogelijke gevolgen van mondproblemen.
Wat is er nieuw?
De richtlijn bevat meerdere vernieuwingen ten opzichte van de vorige versie uit 2010:
Uitbreiding met slikklachten en behandeladviezen;
Verbeterde aandacht voor meetinstrumenten;
Meer focus op multidisciplinaire zorg en samenwerking;
Ontwikkeld volgens de standaarden van Medisch Specialistische Richtlijnen 3.0, inclusief systematisch literatuuronderzoek en de GRADE-methodiek.
Belangrijkste aanbevelingen uit de richtlijn
Signalering en diagnostiek: Bij ernstige mondklachten verwijzen naar een mondzorgverlener of tandarts voor een behandelplan.
Preventieve mondzorg: Raadpleeg de Richtlijn Mondverzorging (SKILZ 2023) voor optimale mondzorg in de palliatieve fase.
Voorlichting: Geef patiënten en naasten structureel uitleg over mondgezondheid en mogelijke klachten.
Behandeling van droge mond: Regelmatige controle op xerostomie en speekselsecretieproblemen.
Ontstekingen en infecties: Bespreek met patiënt en naasten of de behandeling gericht is op genezing of comfort.
Pijnmanagement: Gebruik geschikte pijnmeetinstrumenten, afhankelijk van het cognitieve vermogen van de patiënt.
Slikstoornissen: Overweeg een wensdieet gericht op comfort in plaats van optimale voeding.
Smaakstoornissen: Actief navragen bij patiënten met een verminderde eetlust.
Slechte adem: Behandel indien dit hinderlijk is voor de patiënt of diens naasten.
Deze herziene richtlijn helpt zorgverleners bij het vroegtijdig signaleren en behandelen van mondproblemen in de palliatieve fase, zodat patiënten zo comfortabel mogelijk blijven in hun laatste levensfase.
De nieuwe richtlijn staat op Pallialine. In de app PalliArts, die gratis te downloaden is voor Android en iOS, is een samenvatting van de richtlijn te vinden, net als in de webshop van PZNL. Patiënteninformatie over dit onderwerp is te vinden op Overpalliatievezorg.