Wat is de rol van de overheid bij het levenseinde? En van de politiek?
Met die vragen gingen zes (kandidaat-)Kamerleden woensdagmiddag 22 oktober met elkaar in gesprek tijdens het Levenseinde Verkiezingsdebat in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Het debat werd georganiseerd door de NVVE, Carend en het Humanistisch Verbond, en was live te volgen via een livestream, die terug te kijken is.
Aan tafel zaten André Poortman (CDA), Joëlle Gooijer-Medema (ChristenUnie), Wieke Paulusma (D66), Julian Bushoff (GroenLinks-PvdA), Rens de Boer (Volt) en Harry Bevers (VVD). Onder leiding van Fransien van ter Beek (NVVE) werd er niet zozeer gedebatteerd, maar vooral geluisterd en genuanceerd gesproken.
Vier stellingen
De politici bogen zich over vier stellingen:
De overheid moet het gesprek over het levenseinde vanzelfsprekend maken.
Palliatieve zorg verdient dezelfde prioriteit als curatieve zorg.
Euthanasie moet uit het Wetboek van Strafrecht.
Zelf beslissen over eigen sterven is een mensenrecht.
Over de eerste twee stellingen bestond opvallend veel overeenstemming. Alle partijen benadrukten dat het gesprek over het levenseinde te laat én te weinig wordt gevoerd. Er ligt, zo vonden zij, een duidelijke taak voor de overheid om dit onderwerp te normaliseren.
Ook was men het erover eens dat palliatieve zorg dezelfde aandacht verdient als curatieve zorg. “We geven zonder moeite honderdduizenden euro’s uit aan dure kankerbehandelingen,” merkte longarts Sander de Hosson (Carend) op, “maar voor luiers in de stervensfase is vaak geen budget. Dat zegt iets over onze prioriteiten.”
Strafrecht en mensenrechten
Spannender werd het gesprek toen het ging over de vraag of euthanasie uit het Wetboek van Strafrecht moet worden gehaald. D66, GroenLinks-PvdA en Volt zijn uitgesproken vóór; CDA en ChristenUnie uitgesproken tegen. VVD-kandidaat Harry Bevers pleitte voor nader onderzoek: het tuchtrecht zou volgens hem wellicht beter passen dan strafrecht, mits de zorgvuldigheidseisen behouden blijven.
Ook bij de stelling dat zelf beslissen over het eigen sterven een mensenrecht is, liepen de meningen uiteen. Voor D66 en GroenLinks-PvdA hoort dat recht bij de persoonlijke vrijheid van ieder mens. Volt, CDA en ChristenUnie vrezen echter dat een dergelijk recht “opeisbaar” zou worden richting de overheid. “Vrijheid is belangrijk,” zei Bevers (VVD), “maar als iets opeisbaar wordt, wordt het ingewikkeld.”
Voltooid leven
Buiten de stellingen om kwam ook het onderwerp voltooid leven aan bod. D66 verdedigde haar wetsvoorstel dat hulp bij zelfdoding voor niet-zieke ouderen mogelijk maakt. De ChristenUnie sprak juist haar zorg uit over de maatschappelijke impact: “Wat doet zo’n wet met kwetsbare ouderen? Geeft het hun niet het gevoel dat ze er niet meer mogen zijn?”
Respectvol gesprek
Het debat kenmerkte zich door een open toon en een grote mate van respect tussen de deelnemers. Gespreksleider Fransien van ter Beek sloot af met de woorden:
“Het gaat vandaag niet alleen over regels en wetten. Het gaat over mensen — over u, over mij, over onze ouders en geliefden. Over de vraag hoe we willen leven, en hoe we waardig willen sterven.”
Het volledige debat is hieronder terug te kijken:
Wie benieuwd is naar de standpunten van de partijen, kan terecht op de Levenseinde Partijenwijzer van NVVE of op de pagina van Palliaweb over de politieke standpunten van partijen met betrekking tot palliatieve zorg.