Het einde

De longarts windt er in zijn ontslagbrief geen doekjes om: bij de volgende verslechtering zal hij de patiënt niet meer in het ziekenhuis opnemen, hij kan niets meer doen. In de geluidloze -digitale- woorden, komt de boodschap nogal cru op mij over. ‘De patiënt’ ken ik al jaren en heet Harm. Harm waardeer ik om zijn eigengereidheid en enorme doorzettingsvermogen.

De afgelopen maanden kwam hij, ondanks zijn ernstige benauwdheid en voortbewegen met een rollator, nog zelfstandig naar het diabetesspreekuur. Huisbezoeken wil hij niet: "Ik kom hier zolang ik dat kan!" Ik plan extra ruim, voor het zwijgend en hijgend op adem komen na binnenkomst. De laatste keer dat ik hem zie, maakt hij een afgematte indruk. Omdat ik twijfel of hij het haalt tot zijn roestige bestelbus, loop ik mee onder het mom ‘even de benen strekken’. We pauzeren vier keer. Harm voorovergebogen op het zitje van zijn rollator, ik quasi nonchalant ernaast.

Als Harm voor de laatste keer thuiskomt, ga ik bij hem langs, ik twijfel of hij en zijn vrouw de consequenties overzien van wat er in het ziekenhuis besproken is.
Als de deur na twee keer bellen en nog een paar minuten wachten opengaat, staat Harm daar: grauw, benauwd en magerder. Er ligt een zuurstofslang in de gang. Hij wenkt me naar binnen en zakt uitgeput in zijn sta-op stoel. Ik laat hem even zitten en ga op zoek naar zijn inhalatiemedicatie, hij heeft dringend extra puffs nodig. Tot mijn schrik zie ik dat hij lang niet alle medicatie in huis heeft. Harm maakt zich niet druk: "Vandaag heb ik nog niks gebruikt, ik ben veel te moe om die apparaten klaar te maken."

Nadat ik dat voor hem gedaan heb, assisteer ik hem met inhaleren en vraag ik waar zijn vrouw is. "Ze is op pad met een vriendin en daarna ergens eten." Ik schrik: hoe kan Harm alleen thuis zijn in deze situatie? Zo slecht als het gaat, zo benauwd en grauw, zo moe.
"Wat ga jij dan eten?" vraag ik.‘
"Zie ik wel. Ik heb toch geen trek. Sinaasappeltje ofzo. Laat me maar."
Dat doe ik niet: ik denk dat deze man op korte termijn zal overlijden maar helemaal niets in huis en aan Harm, doet vermoeden dat hij en zijn vrouw daar rekening mee houden. Wat de longarts heeft gezegd herinnert hij zich niet. Hoe hij zijn vrouw kan bereiken weet hij niet: zij heeft de telefoon mee.

Ik zet in de keuken een kop thee voor ons, om tijd te krijgen om over mijn schrik en triestheid heen te komen. Deze man is thuis, alleen, in de laatste dagen of hooguit weken van zijn leven, zonder mogelijkheid iemand te waarschuwen mocht het plotseling helemaal misgaan met hem. Hij eet niet, hij neemt zijn longmedicatie en morfine niet, hij is te moe. Of te benauwd. En er is niemand bij hem. Hij lijkt niet te beseffen dat dit zijn laatste dagen zijn. En ook zijn omgeving niet.

De actiemodus in mij gaat aan. Ik bestel met spoed medicatie bij de apotheek. Hoewel Harm het onzin vindt, bel ik toch de huisarts en regel ik thuiszorg. De huisarts zal langskomen om met Harm en zijn vrouw over zijn situatie te praten. Harm geeft zijn verzet tegen mijn acties op: "Ga je gang maar, neem het maar over van me." Hij doet zijn ogen dicht.

Ik ga op zoek naar een adresboekje met telefoonnummers dat ergens moet zijn. Gelukkig vind ik het onderin de krantenbak, een oud boekje met maar een paar nummers. Ik begin lukraak te bellen in de hoop de vriendin te bereiken waarmee mevrouw Harm op stap is. Bij de derde poging heb ik haar te pakken. Als ik mevrouw Harm aan de lijn krijg en haar zo rustig mogelijk vraag om naar huis te komen voor een gesprek met de huisarts klinkt ze aanvankelijk nogal geërgerd: "Dat is lastig, moet dat nu?"  'Ja dat moet nu.'
Waarschijnlijk beseft ze ergens toch dat het helemaal niet goed gaat met haar man want binnen tien minuten is ze thuis. Ze stelt geen vragen, ze zegt niks, maar boven de kop thee die ik haar aangeef zie ik een traan glijden.
"Ik denk dat het beter is dat uw man niet meer alleen thuis is. Als het opeens misgaat met hem, als hij in paniek raakt…" Mevrouw knikt, ze begrijpt het. Zonder woorden. Ook de huisarts heeft aan een half woord genoeg. Wat onuitgesproken gevoeld en ontweken werd door Harm en mevrouw Harm wordt nu met weinig woorden in een innige omhelzing onder ogen gezien en gedeeld.

Een paar dagen later verhuist Harm naar het hospice. Hij overlijdt in zijn tweede nacht daar, met mevrouw Harm bij zich. Ze is al die tijd dichtbij hem gebleven.
Als ik haar een week later bel vertelt ze hoe het gegaan is. "Het klinkt misschien gek maar we hebben nog een paar hele mooie dagen gehad."

Foto: Istock

-----------------------------------------