Soms begint iets groots met iets kleins.
Een mand met een dekentje, een kaars, wat handcrème en een kruik – maar bovenal met aandacht. Met een paar woorden die zeggen: we zien je, we zijn er voor je. Dat is de waakmand: een klein gebaar van grote betekenis voor wie waakt bij een sterfbed.
In veel ziekenhuizen en verpleeghuizen heeft de waakmand inmiddels een vaste plek gekregen, net als ooit de kraammand. Maar voor mensen die thuis waken, was er lang niets vergelijkbaars. Tot Leny, ergens in de Bommelerwaard, vijf jaar geleden dacht: dit moet er ook voor hen zijn. Inmiddels verzorgt haar stichting honderd tot honderdvijftig waakmanden per jaar. De hele gemeenschap doet mee: de supermarkt zamelt spullen in, vrijwilligers brengen de manden rond. Gewoon, omdat het goed voelt om iets te doen voor een ander in een moeilijke tijd.
Wie ooit bij een sterfbed heeft gewaakt, weet hoe anders de tijd dan gaat lopen. De dagen worden trager, de nachten langer. Buiten draait de wereld door, binnen vertraagt het leven. De geur van koffie, het tikken van een klok, de ademhaling van degene die sterft – alles krijgt gewicht. Zorg is dan niet langer iets van infusen en spuiten, maar van zachtheid. Van aandacht. Van nabijheid.
De waakmand is geboren uit dat besef.
Een mand vol kleine dingen die groot blijken te zijn: een geurkaars, een zacht dekentje, muziek, een notitieboekje, een gedicht. Dingen die niet genezen, maar wel helen. Niet verlengen, maar verdiepen.
Soms is het een zoon die de handen van zijn moeder insmeert en eindelijk de woorden vindt die wekenlang bleven steken. Een kleindochter die een briefje schrijft en het onder het kussen legt.
Een dochter die tussen tranen en thee fluistert: “Ik wist niet wat ik moest doen, maar dit gaf me iets om te doen.”
Dat is misschien wel de essentie van de waakmand: houvast in machteloosheid. Want waken is zwaar. Het is liefde in haar puurste vorm – stil, onaf, soms pijnlijk oneerlijk. Een waakmand zegt: je hoeft het niet alleen te dragen. Ze nodigt uit tot aanraken, herinneren, verbinden. Ze maakt de dood weer een beetje menselijk.
De stichting Waakmand Bommelerwaard laat zien wat er gebeurt als mensen om elkaar geven. Hoe troost tastbaar kan worden en hoe iets kleins, als een mand, een groot verschil maakt. Recent was ik op het jubileum van deze stichting en ik ervoer in de kleine zaal wat deze waakmand betekend had voor mensen die daarover mochten vertellen. Het was indrukwekkend en daarom vind ik dit een initiatief dat overal in Nederland navolging verdient.
Een waakmand is een mand met spullen, ja. Maar bovenal is het een mand vol betekenis. Een klein gebaar van grote liefde. Een teken dat we begrijpen dat sterven niet iets is om van weg te kijken,
maar iets om bij te blijven.
Kijk hier het webinar 'Hulpmiddelen in de palliatieve zorg' terug