“Ik heb een uitzaaiing in mijn rug.” Het is er uit voor ik er erg in heb en we schrikken er allebei van. Het is het verkeerde antwoord op zijn amicale, ietwat gehaaste “hoe gaat het?” in het gangpad van de supermarkt. Shit, doe ik het weer: een vraag waarop “prima, en met jou?” verwacht werd, beantwoorden met dat grote, sociaal onwenselijke antwoord. “Maar het gaat goed hoor. Ik ben hartstikke stabiel”, zeg ik er haastig en geruststellend achteraan.
Meteen na de diagnose overviel me een soort verbale diarree: ik bleef erover vertellen, aan wie het maar wilde horen. Het hele verhaal, van begin af aan, vanaf het moment dat de chirurg belde dat ik nú naar het ziekenhuis moest komen omdat mijn rug kon breken, over de onderzoeken en bestraling, over de verschillende, verwarrende uitspraken van de artsen, en vooral over mijn ongeloof, steeds maar weer dat ongeloof, omdat ik, ondanks mijn borstkanker van vier jaar geleden, geen moment had gedacht aan een uitzaaiing. Ik vertelde het steeds opnieuw, en ik gaf teveel details, ze wisten het al, ik had het al verteld, en toch bleven de woorden maar stromen. Het hielp, het moest. Om te ordenen, om grip te krijgen.
Inmiddels is de woordenstroom geluwd. De kanker is onderdeel van mij geworden en verplaatst zich steeds meer naar de achtergrond. De directe ziektelast is niet meer zichtbaar. Scans laten geen activiteit meer zien. We gaan over tot de orde van de dag.
Maar soms knalt het er toch onverwacht weer uit. In de dagen voor een scan bijvoorbeeld. Als er onbekende pijntjes zijn, of malende gedachten, of te weinig slaap en te veel tijd. De kleine, dichte kring mensen om me heen brengt gelukkig steeds weer het geduld op om te luisteren.
Luisteren, en steeds weer blíjven luisteren, ook als je het verhaal al kent, als je alle angsten al een keer gehoord hebt, is een kunst. Het kan moeilijk zijn om niets te zeggen. Om er niet jouw verhaal van te maken. Het doet een beroep op je eigen innerlijke ruimte, en raakt wellicht aan eigen pijn. En toch: als je écht naar iemand luistert, is dat een groot geschenk. Voor de ander en misschien ook wel voor jezelf.
Je hoeft geen goede raad of advies te geven. Je hoeft niet met oplossingen te komen, of te zoeken naar woorden. Je hoeft niet te troosten. Liever niet zelfs. Ongemak mag er zijn. Luisteren zorgt ervoor dat het hele grootse, het bange, het verdriet, omgezet kan worden in woorden, in tranen misschien. Het geeft grip, erkenning en houvast.
En in de supermarkt of tijdens een ander onhandig moment? Dan kan een hardgrondig “Wat een rótbericht” soms al voldoende zijn.
Op woensdag 6 november 2024 vindt het congres ‘Zorg in de Stervensfase’ van Carend plaats in het Beatrixtheater te Utrecht. Samen met sprekers als Manu Keirse, Sander de Hosson, Madeleine Kerkhof, Teun Toebes, Karlijn van Rooijen, Annelot van der Meulen, Mustafa Bulut en Edwin Spieard zullen we aandacht besteden aan alle domeinen van de palliatieve zorg in de stervensfase. Meer informatie, inschrijven? Klik hier