In de rubriek 'VRAAG!' beantwoorden we vragen over palliatieve zorg van jullie, onze lezers. Bij iedere vraag kijken we wie deze binnen ons team het beste kan beantwoorden.
VRAAG
Reutelen: 'Mevrouw, kunt u iets doen tegen dat akelige geluid? Het lijkt of mijn moeder stikt.'
Antwoord:
Reutelen, een geluid dat je direct herkent. Het borrelende gorgelende geluid dat gehoord wordt in de stervensfase. Het wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van slijm in de keel, waarbij de stervende te weinig kracht of bewustzijn heeft om slijm op te hoesten of door te slikken.
Hoewel het voor omstanders verontrustend kan klinken, zijn er geen aanwijzingen dat de stervende zelf last heeft van reutelen. Het geluid dat je hoort, is de ademhaling die langs het slijm gaat. Ik vergelijk het met slikken tijdens het slapen. Als je slaapt, slik je niet. Je hebt geen last van slijm omdat je bewustzijn is verminderd. Je bent zo comfortabel dat je niet de neiging hebt om te slikken of te hoesten. Pas wanneer je wakker wordt, besef je dat er wat slijm in je keel zit of op je kussensloop. In de stervensfase worden mensen niet meer wakker. Het bewustzijn zal steeds dieper wegzakken, zo ook de mogelijkheid om zelf iets aan slijm te kunnen doen.
Er zijn manieren om reutelen tegen te gaan, maar het geluid helemaal wegnemen lukt vaak niet. Het is belangrijk om het gesprek aan te gaan met de omstanders, de naasten en de dierbaren van de stervende. Ik ben voorstander van het benoemen van symptomen die kunnen voorkomen tijdens het sterven. Reutelen is daar een voorbeeld van. 'Het hoeft niet voor te komen, maar mocht er een borrelend of gorgelend geluid hoorbaar zijn, weet dan dat je dierbare niet stikt. Het is gewoon wat slijm in de keel'. Het is verwachtingsmanagement. De herhaling en de geruststelling voor de naasten staan voorop.
Tot enkele jaren geleden zogen verpleegkundigen, in geval van reutelen, slijm uit met een slangetje in de mond en keel. Deze handeling wordt nu minder toegepast. Het is ook niet mogelijk in de thuiszorg of in een hospice, omdat het materiaal niet voorradig is. De behandeling is belastend voor de stervende en het slijm komt twee keer zo snel terug. Vaker wordt ervoor gekozen om de stervende op de zij te leggen. Het slikken lukt dan nog niet, maar het slijm kan op deze manier uit de mond lopen. Veel mensen slapen graag op hun zij. Het is de meest voorkomende slaaphouding en voelt rustgevend aan. Maar een hoog percentage stervenden overlijdt in rugligging. Dit is juist de houding waarin reutelen het meest hoorbaar is. Er valt voor ons zorgverleners nog iets te leren.
Over het voorkomen en behandelen van reutelen zijn medicamenteus gezien verschillende artikelen beschikbaar. Medicatie, zoals Scopolaminebutyl, kan gebruikt worden om de slijmvliezen uit te drogen en het reutelen te verminderen. Nog voordat de stervensfase ingaat (72 uur voor het overlijden) kan er gestart worden. In injectievorm heeft dit volgens een studie van Jet van Esch, het meeste effect op het verminderen van reutelen, tot wel 50%. Je zult de stervende dan wel drie keer per dag injecties moeten toedienen. En het goed inschatten van de stervensfase is niet altijd mogelijk. Om die reden blijft de focus bij reutelen in de stervensfase gericht op comfort voor de stervende en verwachtingsmanagement richting naasten en dierbaren.
Heb jij ook een vraag over palliatieve zorg? We lezen het graag. Mail je vraag naar redactie@carend.nl met ‘vraag’ als onderwerp.