De weg ernaartoe
Deze week bedrijf ik topsport. Bereid mij voor op een marathon. Ben continue in focus. Ga op tijd naar bed. Ik werk toe naar die ene dag. De nacht van zondag op maandag heb ik goede slaap gehad. Ik check of ik zenuwachtig ben. Tast mijn stabiliteit af. Voordat ik de deur uitga komt mijn zoontje van vier naar mij toe. Ik krijg een knuffel die net iets langer lijkt te duren dan op een gewone dag. Hij voelt het. De werkdag op de praktijk start als alle andere werkdagen. Vijf patiënten in een uur. Het brengt afleiding.
De juiste dag
Als ik in het huis van de familie kom, voel ik alles. Spanning. Emoties die ruimte krijgen. Het moment dat kleindochter afscheid van opa neemt. ‘Dag lieve opa, ik zal altijd aan je denken.’ Ze zwaait nog even bij de deur. Iedereen in de ruimte breekt. Het voelt dichtbij. Ik herschik mezelf om niet mee te gaan in emotie. Ik heb hier iets te doen. Wel zie en hoor ik alles. Word alles gewaar. Meneer is zo ziek. Ik voel aan alles dat vandaag de juiste dag is. Ik controleer het infuus. Ik vertel dat ik nu afscheid van hem kom nemen. Dat ik vanmiddag terug zal komen voor het daadwerkelijke moment. We nemen de tijd. We praten. Ik raak ontroerd door hetgeen hij deelt. Hoe hij 56 jaar geleden zijn vrouw heeft ontmoet op de dansvloer. Dat hij direct verliefd op haar werd. Hij gaat terug in de tijd en ik mag mee. Naar herinneringen aan Utrecht, de bloemenbuurt waar hij is opgegroeid. Tivoli en de Wooloomooloo, waar vele danspassen en geflirt liggen. Ik zie alles voor me; het zijn allemaal plekken die ik ken. We staan samen stil bij plaatsen die we beiden kennen en waar voor hem zulke mooie herinneringen bewaard zijn. Even is er glinstering. Ik realiseer me dat deze patiënt zoveel warmte geeft. Dat we elkaar vertrouwen. Hij bedankt mij en zegt klaar te zijn om een feestje met zijn zus te gaan vieren daarboven. Zij is december vorig jaar overleden. Zelfde ziekte, zelfde traject. Ik vertrek, met vol hoofd en vol hart naar de praktijk. Heb enige afleiding van wat papierwerk en zie enkele patiënten.
Een paar uur later
Halverwege de middag. Samen met collega stap ik in de auto. De collega die zoveel meer is dan dat. Elke stap in dit proces staat zij naast me. Bijna als een moeder waakt ze. Zij is mijn souffleur. Geeft mij volledig vertrouwen. Wat ben ik blij dat zij er is. Als collega met jarenlange ervaring en vooral als mens. Met haar kan ik de hele wereld aan. Ik blijf aftasten hoe ik me voel. Ik wil stabiel zijn. Mijn lichaam mag geen loopje met me nemen. Steeds schaaf ik bij als het nodig is om in balans te blijven. Ik ben me bewust van de eerste keer. Dat je toch niet helemaal weet wat je kan verwachten. Hoe voorbereid ook.
Het zachte einde
Ik bel aan. Er komt rust over me heen. Collega en ik gaan zitten aan de infuuszijde van meneer. Zijn vrouw staat aan zijn linkerhand. Met daarnaast beide dochters. Dit is een schakel van liefde aan zijn kant. Drie blonde vrouwen, drie paar ogen vol warmte. Meneer blijft me aankijken terwijl ik focus. ‘Kijk maar naar uw dochters’, zegt collega. Dat emotioneert hem. ‘Kijk maar papa, wij zijn er.’ Ze kijken elkaar aan. ‘Ga maar pap, het is goed zo.’ Meneer voelt zich hierdoor zo gesteund. Zijn vrouw vertelt hoe dapper ze hem vindt. Dat hij dit durft. Dat hij de regie heeft behouden. Ook al is de ziekte uiteindelijk bepalender dan zijn wil om te leven. Meneer kijkt nog eenmaal mijn kant op. Weer een sprankel. ‘Maak er een mooi feestje van en doe je zus de groeten.’ Mijn laatste woorden aan mijn patiënt. Tijdens de twee spuiten die ik inbreng blijft collega knikken. Ik weet dat ik het goed doe. Ik focus. Of ik het juiste tempo aanhoud. Alles gaat heel rustig. Bij de eerste spuit wordt de ademhaling al dieper. Alsof de aanraking met de eerste spuit direct rust geeft. En is daar al snel de eeuwigdurende stilte. Ontlading bij de familie. Schouders die langzaam naar beneden zakken. Een mengeling van onwerkelijkheid en rust.
Omgekeerde geboorte
Dit is het zwaarste wat ik ooit heb gedaan. En by far het mooist haalbare. Een mens een goed sterfbed geven is het hoogste wat ik kan bieden als huisarts. Een mens uit diens lijden verlossen. Verdriet besparen. Ik ben geen huisarts geworden om mensen dood te maken. Maar dit is me veel waard. Ik denk vaak aan een bevalling tijdens dit proces. Het is bijna alsof ik een kind ter wereld breng. Maar dan andersom. Van halen naar brengen. Op de daadwerkelijke bevalling kun je je eigenlijk niet voorbereiden. Zo ook niet op het echte moment van sterven. Je kunt er boeken over lezen en voorzorgsmaatregelen treffen. Ik ben van indenken naar meemaken gegaan. Dacht na elke bevalling ‘dit doe ik nooit meer’. Zo is het deze weg naar deze dood ook. Ik wil het nooit meer doen en weet zeker dat ik het nog een keer ga doen. Omdat het alles waard is.
Gedroomd scenario
Deze ‘eerste’ was een gedroomd scenario. Een lieve familie met een patiënt die zich kon overgeven aan zijn dood. En die in het volle afscheid kon loslaten. Waarin ik zijn vertrouwen heb mogen voelen. Thuis douche ik alles van me af. Met een glas wijn nestel ik me op de bank. Ik voel me goed. Deze dag zal ik altijd koesteren. Tot aan mijn eigen dood.
Verhaal van een huisarts. Over haar allereerste werkervaring met euthanasie.
Opgetekend op 30 maart 2021.
Wendy Tollenaar schrijft over en is op zoek naar verhalen van huisartsen en hun eerste euthanasie. Met deze verhalen wordt een inkijkje getoond in het intense werk van huisartsen en euthanasie. De verhalen geven een eerlijke schets over de betekenis van levensbeëindiging en hoe je daar als arts mee omgaat. Is het een worsteling, wen je eraan, zie je het als je plicht of weiger je euthanasie? De verhalen worden gebundeld en uitgegeven in een boek. Wil jij hier aan meewerken door je verhaal te doen? Klik dan hier.
Foto: Altin Osmanaj