Vandaag sta ik, na een goede nacht slapen, op. Toch is het vandaag anders dan anders. Gisteren heb ik kennisgemaakt met een goedlachse, 83-jarige meneer met een wel heel bijzondere wens. Hij vindt zestien jaar tobben met zijn gezondheid, en geen positief vooruitzicht, wel genoeg geweest. Hij wil dat zijn verdere achteruitgang hem bespaard blijft. Meneer geeft al langere tijd aan op deze wijze niet verder te willen leven. Na een zeer zorgvuldige voorbereiding is de euthanasie gepland op woensdag om 15:00 uur; dat is vandaag.
Het is een gek idee dat je weet dat je leven vandaag ophoudt. Dat je weet dat je vanavond geen diner meer zal eten. Dat je je niet meer gaat omkleden voor de nacht. Dat je nooit meer ziek-zijn ervaart en nooit meer pijn zult hebben. Maar ook dat je de mensen, die jou dierbaar zijn, nooit meer zult zien.
Hoe klaar met het leven moet je zijn om dit te kunnen accepteren? Zelf kan ik me hier moeilijk een voorstelling van maken, omdat ik me daar helemaal niet mee bezighoud. Naarmate ik mij meer verdiep in meneer en zijn dossier, snap ik het helemaal. Gisteren heb ik meneer beloofd dat we er vandaag een mooie dag van gaan maken.
Ik heb de luxe positie om er de gehele dag voor meneer te zijn. Soms betekent dit gewoon voor wat praktische zorgdingetjes, zoals medicatie-inname of het wisselen van een spoelzak van de katheter. Maar ook vaak voor een gesprek over verwachtingen, dierbare herinneringen, laatste wensen en dankbaarheid.
Wat doe je op zo'n dag? Gewoon comfortabel in bed liggen, tennis kijken, nog een paar lekkere dingen eten en een moeilijke kruiswoordpuzzel starten. Waar heb je het over op zo'n dag? Wat zeg je tegen deze man? Nou, we bespreken alles wat er in ons opkomt en we zeggen dit op een manier waarop we elk gesprek zouden voeren. We bespreken dierbare herinneringen uit zijn jeugd in Friesland. We bespreken ook het bombardement van Rotterdam, waarbij zijn huis geraakt werd, zonder dat zijn familieleden getroffen werden. Maar ook vragen die bij mij spelen, zoals: Wat verwacht u te ervaren als het moment daar is? Meneer is niet bang voor de dood. Hij ziet het als een positieve oplossing; een einde van zijn behandeling. Hij heeft zich ingelezen hoe het moet zijn als het moment daar is. Hij verwacht een lange tunnel met licht aan het eind, met een warme, comfortabele sfeer; zonder pijn en ziekte. Ik antwoord: 'Meneer V, ik hoop voor u dat het echt zo is.' Hij is zijn humor nog niet verloren en zegt: 'Zuster, ik kom niet terug om het je te vertellen, hoor!'
Er gaat iemand dood, je verwacht dat er dan een sombere sfeer hangt, maar dat is in deze situatie niet zo. Eigenlijk heb ik gedurende de gehele dag nog veel gelachen met meneer.
Van meneer V heb ik een opdracht meegekregen, speciaal voor de jonge collega's die werkzaam zijn in de zorg: ‘Ik begrijp heel goed dat er collega’s zijn die niet mee willen en kunnen werken aan euthanasie. Zij moeten ook vooral hun visie blijven volgen, zonder dat hier een waardeoordeel aan gehangen wordt. Respecteer elkaars keuze! Maar voor jouw collega's die euthanasie uit de weg gaan, omdat ze bang zijn of omdat er nog steeds een taboe omheen hangt wil ik zeggen: doodgaan is niet angstig om te ondergaan en niet eng om te zien. Het ziet eruit alsof ik ga slapen, alleen word ik niet meer wakker. Mensen zoals ik hebben vrede met het leven, maar ook met de dood. Steun mensen zoals mij bij deze bijzondere wens.'
Meneer is klaar met leven, met afscheid nemen van zijn dierbaren, met pijn, met ziekte en met onzekerheid over de toekomst. Ook is hij klaar met tennis kijken op televisie en met het eten van zijn erwtensoep.
Toen sprak hij zijn laatste woorden naar mij: 'Wij hebben elkaar de hele dag gesproken. Ik heb een mooie dag gehad!' Ik antwoord: 'Meneer V, ik vond het inderdaad een hele mooie dag, dank u wel. Goede reis!'
Na zijn overlijden bekeken we de lastige kruiswoordpuzzel, die was ook af!
Carend organiseert in april samen met het Expertisecentrum Euthanasie een drieluik over Euthanasie. Dinsdag 16 april wordt het drieluik afgesloten met het webinar 'Euthanasie bij psychiatrische aandoeningen', een actueel thema, dat om een zeer genuanceerde benadering vraagt.
Foto: iStock