Een chirug vraagt me in consult bij een oudere, vriendelijke Iraakse man. Meneer heeft uitgezaaide darmkanker. Hij is voortdurend misselijk en eet nauwelijks. De arts vraagt me mee naar het gesprek waarin hij zijn patiënt vertelt dat de metastasen in zijn hele lichaam zitten, onder andere in zijn lever. Dat verklaart zijn gelige huid. De levensverwachting van meneer is kort, weken, misschien een paar maanden. Tragisch nieuws en dan ook nog in een taal die hij niet goed beheerst en in een land dat hij nauwelijks kent. Ik heb enorm met deze man te doen.
Na het gesprek vertrekt de chirurg naar zijn poli. Ik blijf nog even zitten. Meneer staart een tijdje met zijn grote, bruine ogen naar de muur achter mij. Daar hangt een foto van de Moezel. Hij lijkt met zijn gedachten heel ver weg, ik vermoed ergens in de buurt van de Eufraat en de Tigris. Dan kijkt hij me aan. ‘Ik had al zo’n voorgevoel dat de prognose slecht zou zijn.’ Daarna vertelt hij, in een mix van gebroken Nederlands en Engels, over zijn strijd tegen het regime van Saddam Hoesein. Het toeval wil dat hij lang geleden bij zijn aartsvijand in de klas zat. Ze zijn allebei geboren in 1937. ‘Als kind was Saddam al een vervelende jongen’, mompelt meneer.
Hij woont in een AZC, niet ver van het ziekenhuis waar ik maatschappelijk werker ben. Hij vluchtte alleen, zijn vrouw zou later volgen. Kinderen hebben ze niet. Ik zie dat zijn ogen vochtig worden terwijl hij me dit toevertrouwt. ‘Heb jij kinderen?’, vraagt meneer. Ik knik. ‘Een dochter’. De doodzieke man heeft nog maar één wens: zijn echtgenote naast zich hebben, hij mist haar enorm en na dit slechte nieuws nog meer. Hij weet echter niet waar ze is. Ze zijn uit contact geraakt tijdens zijn tocht naar Europa.
Ik bel met verschillende instanties maar krijg overal nu op rekest. Ik voel de enorme tijdsdruk en bel de redactie van tv-programma ‘Vermist’. Zij willen helpen zoeken maar dan moet meneer wel bereid zijn om op televisie zijn verhaal te doen. Ik leg uit dat meneer heel ziek is, zich hondsberoerd voelt en pijn heeft. Ze zijn onvermurwbaar. Dan bel ik ‘Spoorloos’. Een redacteur geeft hele bruikbare adviezen waardoor het zowaar lukt om mevrouw op te sporen. Als ik aan het einde van mijn werkdag bij meneer langsloop zie ik dat hij nog geler is geworden. Desalniettemin kijkt hij mij glunderend aan. Hij had zojuist zijn vrouw aan de telefoon, deze week komt ze al naar Nederland. De IND werkt gelukkig mee. Zijn ogen stralen.
Een paar dagen later loop ik door de gang en zie een vrouw naast zijn bed zitten. Ze heeft zwart haar met een “coupe soleil’ van grijze strepen. Mevrouw houdt de hand van haar man vast. Meneer wenkt me en stelt ons aan elkaar voor. Zijn geliefde heeft een zacht gezicht. Ze kijkt voortdurend bezorgd naar haar man en heeft eten voor hem meegenomen. Al Helawat Jazr, een gerecht dat bestaat uit wortelen, kardemon, melk, suiker en citroen. Ook heeft ze dadels meegebracht. Meneer eet af en toe een muizenhapje. Ik vermoed dat hij daarmee vooral zijn vrouw een plezier wil doen. Ze verblijft in het AZC, in de kamer van haar echtgenoot, en komt iedere dag met de bus naar het ziekenhuis.
Mevrouw staat op en pakt een tas. Ze haalt er een Oosters gewaad uit en geeft dat aan mij. Meneer heeft zijn vrouw gevraagd om iets voor mij mee te nemen. Als dank. Ze geeft me ook nog oorbellen voor mijn dochter. Ik ben ontroerd en hoewel ik officieel niets mag aannemen gaan de cadeautjes mee naar huis.
Ik ontmoette dit stel meer dan vijfentwintig jaar geleden maar iedere keer als ik de kaftan in mijn kast zie liggen denk ik terug aan deze innemende mensen die afscheid moest nemen van huis en haard en kort na hun hereniging helaas ook van elkaar.
Dinsdag 27 februari organiseert Carend het webinar 'Interculturele palliatieve zorg: uitdagingen rond het sterfbed'. Tijdens dit webinar neemt Tarek Khater je mee in de verschillende rituelen rond het sterfbed. Tarek is (islamitisch) geestelijk verzorger in het HagaZiekenhuis in Den Haag. Meer lezen en inschrijven klik hier.