17 juli 2023. Het is even rustig bij Stichting Levensportret, alsof de dood net als de rest van Nederland op zomerreces is. Het geeft initiatiefnemers en oprichters Brian de Hond en Liam Algrisi, die ieder aan een kant van een grote witte tafel werken in de woon-keuken-kamer aan de Amsterdamse Overtoom, wat tijd. Er moest een nieuwe folder komen, gezocht worden naar meer cameramensen, een balans worden opgemaakt: hoeveel portretten kunnen ze aan met de ploeg vrijwilligers die nu gevormd is? En er mag best even adem worden gehaald; sinds de lancering maart 2023 heeft de stichting per maand gemiddeld 35 levensportretten gemaakt.
Brian de Hond is op 2 juni 40 jaar geworden. Hij heeft een werkverleden van de spreekwoordelijke 12 ambachten, maar met maar één ongelukje (een totaal fout getimede datingapp). Hij deed onder andere dingen in de marketing (de bloemenveiling) en was een paar jaar Überchauffeur met regelmatig een hele hoge rating. Zijn Übertijd heeft hij gebruikt om te dromen over zijn toekomst. En onbewust om veel gesprekservaring op te doen, al wist hij toen nog niet dat hij die gesprekken met ongeneeslijk zieke mensen zou gaan voeren.
Wapenfeiten?
‘Nou, dat ik de laatste drie maanden van het leven van mijn broer Marc bij hem en zijn gezin ben gaan wonen, is wel een wapenfeit. Marcs vrouw verzorgde Marc en ik bemoeide me vooral met de kinderen die toen 1 en 3 jaar waren. Het was begin 2020, volop corona-ellende. De thuiszorg werd heel ingewikkeld. Marc wilde al het coronagedoe buiten de deur houden en vroeg aan mij of ik 24/7 kon helpen. Dat heb ik gedaan tot zijn overlijden op 3 juni van dat jaar. Dat heeft mij gevormd. In die periode zijn interviews met Marc gemaakt, speciaal voor zijn kinderen. Na zijn overlijden bedachten mijn broer Michel en ik dat er een stichting moest komen. Het leidde tot de oprichting van Stichting Komma (louter voor jonge ongeneeslijk zieke ouders) en later tot de oprichting van een tweede stichting, waar iedereen zich kan aanmelden, Stichting Levensportret.’
Stichting Levensportret geeft ongeneeslijk zieke mensen de mogelijkheid om hun levensverhaal te vertellen in een videoportret. Dat gebeurt professioneel en kosteloos. De aangesloten videografen en interviewers begeleiden de geportretteerden van A tot Z, zodat zij zich alleen hoeven te richten op wat ze willen vertellen. ‘Jaarlijks krijgen meer dan 100.000 mensen in Nederland te horen dat ze ongeneeslijk ziek zijn. 100.000 vaders, moeders, oma’s, opa’s, dochters, zoons en geliefden die nooit vergeten mogen worden’ aldus de website.
Wat voegt een videoportret toe aan alle andere herinneringen?
‘Een stem, beeld, gelach, mimiek.’ Van Brians opa is als holocaustgetuige in het kader van het oral history project van Steven Spielberg (USC Shoah Foundation) een drie uur durend interview opgenomen. Daar luistert hij soms naar. Het is een oorlogsverhaal, maar zijn opa’s stem geeft hem rust. Ergens in dat interview vertelt zijn opa dat hij nergens bang voor is, behalve dat zijn kleinzoon iets zal overkomen. ‘Dat gaat over mij, daarmee benoemt hij hoe belangrijk ik voor hem ben. Meestal benoemen we de band die we met elkaar hebben pas op een begrafenis. Mijn opa deed dat bij leven. Dat is ook zo mooi aan de levensportretten: nabestaanden worden genoemd en gezien. En ik denk ook dat ik uit mijn opa’s mimiek dingen kan opmaken. Een kleine lach in z’n mondhoek, dat deed hij als wij samen een binnenpretje hadden.’
Ondertussen bedenk ik wat ik mis van mijn overleden dierbaren. Mijn vader zong. Ik heb gelukkig zijn zangstem op cd staan en toen mijn partner werd begraven was de door mijn vaders gezongen aria ‘Ich habe genug’ van Bach het eerste muziekstuk. Mijn partner overleed in 2013 en hoewel ik toen echt een telefoon had die ook beeld en geluid kon opnemen, heb ik helemaal niks! Ook niet van mijn moeder die in 2019 overleed. En hoe graag had ik beeld en geluid gehad, gesprek vooral, waarin precies die kleine dierbare trekken in stem, intonatie en mimiek zijn vastgelegd.
Brian vervolgt: ‘Dus het is waardevol. Het levensportret wordt een erfstuk. De reden om het te maken is verdrietig, maar het resultaat is een waardevol cadeau. Waardevoller dan welke staande klok of welk ander familiestuk dan ook.’
Je bent een vreemde die op een heel kwetsbaar moment vragen gaat stellen over iemands leven. Hoe intiem is dat?
‘Het werkt omdat ik de ziekte vergeet. De ziekte, het ongeneeslijk ziek zijn is voor mij bijkomstigheid. Ik wil met de mens praten, niet met de zieke mens.’
Iedereen heeft tegenwoordig een fantastische camera in z’n broekzak zitten. Waarom maken mensen het portret niet zelf?
‘Verschillende redenen. Ze hebben andere dingen aan hun hoofd. Mensen weten niet hoe ze het moeten doen, kunnen zelf niet monteren. Ze vallen op onze professionele aanpak. Belangrijker is nog de afstand die wij hebben. Als je alle verhalen al kent is het lastig de juiste vragen te stellen. Dus juist omdat we vreemd zijn, zijn de verhalen completer.’
Wat haal je zelf uit dit werk?
‘Ik geloof dat je in het leven een zo groot mogelijke verantwoordelijk moet willen dragen. Dat maakt je sterk in tijden van rampspoed. Met de Stichting Levensportret voeg ik waarde toe aan het leven van mensen die in een verdrietige situatie zitten. Dat doen we met zorg en respect. We zetten onszelf en interviewers en cameramensen in -voornamelijk vrijwilligers- en dan ligt er een groot cadeau.
Wat mijzelf betreft: ik hoor heel veel levenslessen. Allemaal levensgrote clichés, allemaal waar. Met stip op één staat: doe werk wat je leuk vindt!’ Cameraman en AV specialist Liam Algrisi, die al die tijd geconcentreerd naast me zit te monteren en vaak samen met Brian de portretten opneemt, zegt: ‘Brian is bedachtzamer geworden. Wijs.’
Is wat jullie doen een vorm van palliatieve zorg?
‘Het sluit een op een aan. Het geeft de geportretteerde rust. In de afronding van het leven zeg je wat er gezegd moet worden. Je weet zeker dat je vastlegt wat niet vergeten mag worden. Het is waardevol bij de verwerking voor nabestaanden.‘
Meer weten over aanmelden en werkwijze?
www.stichtinglevensportret.nl.
Foto's: Fotoarchief Stichting Levensportret