‘Welke kleren wil je aan als je bent overleden mama?’ De verpleegkundige van het hospice heeft me gevraagd om hierover na te denken en de kleding apart van de andere kleren in de kast te hangen. 'Wat een vraag', antwoordt mijn moeder en kijkt me met een blik aan waardoor ik me weer even heel klein voel. 'Geen zwart, gewoon zoals ik ben. Ach dat weet je wel’, mompelt ze terwijl ze haar ogen sluit. 'Ik ben zo moe, mijn ogen vallen gewoon dicht, sorry hoor, ik kan het niet tegenhouden.’ ‘Laat maar gebeuren. Vind je het fijn als ik je zacht masseer?' vraag ik. Ze knikt.
Ik pak de olie en de grote massagehanddoek die ik, toen ze hier aankwam, in de kast heb gelegd. Voor het geval ik zou durven. Voorzichtig pak ik haar rechterhand in en leg mijn hand onder haar andere hand. In gedachten laat ik haar weten dat ik er ben, met heel mijn hart en aandacht en dat ze welkom is met alles wat er is. Ik voel hoe haar hand zwaarder wordt en zich voorzichtig overgeeft. We communiceren met elkaar zonder woorden en al hoewel dit mijn werk is en ik dit al vaak ervaren heb, ontroert het me nog iedere keer en vandaag extra diep. Haar mimiek verandert en haar gezicht ziet er zachter uit. Het is alsof haar warmte en mijn warmte met elkaar dansen, voorzichtig aftastend wat de ander nodig heeft om met elkaar in contact te blijven. Ik hou van mijn moeder en ze mag het zien en voelen. Het maakt niet uit of ze het kan ontvangen of terug kan geven. Ik heb haar van die taak ontslagen, daarom kan ik haar nu op een manier aanraken zoals ik dat eerder niet kon.
Er wordt zacht op de deur geklopt en de verpleegkundige kijkt om het hoekje. Als ze ons ziet glimlacht ze en wacht. Dan dimt ze stilletjes het felle licht boven de wastafel, sluit de deur en laat ons. ‘Willen je voeten ook?’ vraag ik zacht. ‘Wat een weldaad,’ antwoordt ze en vraagt of dat voor mij niet te veel is. ‘Nee, maar dat is dan wel dertig euro,’ grijns ik. Ze lacht. Ik heb al zo lang geen glimlach meer gezien op haar gezicht. Wat fijn dat we dit samen kunnen delen. Mijn handen omhullen haar voeten. Ik zie haar ademhaling vertragen en voel hoe haar lichaam een stukje zakt. Ze laat zich dragen. Zo zitten we een hele tijd, zij met gesloten ogen en ik sluit de mijne ook af en toe, om dit samenzijn in al mijn cellen door te laten dringen. Iets wat aangeraakt is kun je nooit meer niet voelen, het blijft. Wat een troost.
'Dag lieverd,’ fluister ik als ik wegga en geef haar vijf zachte kusjes op haar voorhoofd. 'Dag lieverd’, fluistert ze terug met haar ogen dicht en knijpt zacht in mijn hand.
Complementaire zorg bestaat uit veel verschillende vormen, waarbij vooral aandacht is voor ontspanning en het opdoen van positieve ervaringen. Denk hierbij aan het gebruik maken van bijvoorbeeld geuren, massage of geleide visualisatie. Madeleine Kerkhof zal in het webinar van dinsdag 10 september dieper ingaan op complementaire zorg in de palliatieve fase. Klik hier voor meer informatie.