'Op school zeggen mijn vriendinnen de woorden 'opa' en 'oma' niet meer als ik in de buurt ben', zegt ze (8). We zijn op weg naar de dierenarts, ze heeft konijn Kees op schoot. Kees wordt niet meer beter en heeft het erg benauwd. De dierenarts helpt Kees straks met twee prikken dood te gaan. Of inslapen, dat woord klinkt zachter. Maar ja, dood is dood.
'Omdat ik geen opa's en oma's meer heb en soms verdrietig wordt als zij over hun opa en oma praten', gaat ze verder. 'Lief hè, maar ik word er juist verdrietig van als ze zo gek doen.'
'Nu zijn er zes mensen en dieren van mij doodgegaan. Iedere keer als er iemand doodgaat komen ze weer in mijn hoofd', zegt ze. Ik voel wat ze bedoelt. Hoe je soms op een uitvaart overvallen wordt door een diep verdriet dat niets met de overledene te maken heeft. Verlies raakt eigen en oude verlieservaringen aan. Als een verliesketting die in beweging wordt gebracht. Een overlijden, een scheiding, een afscheid, een verhuizing, ze ploppen op bij ieder nieuw verlies. Meestal via een gevoel in je lichaam.
Als we bij de dierenarts zijn aait ze Kees en fluistert dat Drop, haar andere dode konijn, haar vast opwacht straks. Dan kunnen ze samen spelen. En dat ze nu niet gaat huilen, niet waar de dierenarts bij is, dat bewaart ze voor in de auto. Haar broer heeft vanmiddag afscheid genomen op zijn eigen manier. Hij wil Kees niet meer zien als ze dood is. Haar andere broer had niet zo'n sterke band met Kees, maar weet hoe het is om iets of iemand te verliezen en is er voor zijn zusje.
In de auto komen de tranen. En even later zegt ze mokkend: 'Nou heb ik mijn paardrijles gemist.'
Alles bestaat naast elkaar en ieder op zijn eigen manier.
Kun jij naast de ander staan? Waarin het niet gaat om wat jij ervan vindt, hoe erg jij een verlies vindt op een schaal van 1 tot 10, hoelang jij verwacht dat rouw duurt en wie jij denkt dat het meeste recht heeft op verdriet. Durf je naast iemand te gaan staan zonder het te weten? Durf je vragen te stellen of een stilte te verdragen? Durf je te vertragen en de tijd te nemen om de ander te zien? En als je niet durft, durf je dát op tafel te leggen? Misschien vraagt 'er zijn' wel dit: Durf je af te dalen in jouw eigen kamer van verlies?
Dinsdagavond 7 januari 2025 webinar 'Rouw' met Manu Keirse. Meer informatie? Inschrijven? Klik hier.