Lieve Els

Lieve Els, Zestien was ik, toen jij in mijn leven kwam, dat is inmiddels alweer 27 jaar geleden. Je werd geïntroduceerd als “vriendin van mijn vader”. *Stiekem wist ik al dat jij met mijn vader was*. Mijn ouders zaten midden in een scheiding en daar was jij. Het zal niet makkelijk zijn geweest om onze harten te veroveren. Maar bij die van mij is het je zeker gelukt. Wat een fantastische vrouw was jij! En wat heb je veel betekend voor mijn vader; hij was zo ontzettend gelukkig met jou! In 2018 kreeg je de diagnose dementie. Papa had beloofd tot het einde voor je te zorgen want een verpleeghuis vonden jullie allebei maar niks. En jeetje, lieverd, wat ging je hard achteruit. *En wat heeft papa lief voor je gezorgd, van het strikken van je veters tot het verschonen van je incontinentie-broekje.* Samenhangend spreken kon je de laatste maanden niet meer. Je brabbelde wat en je ogen waren lang geleden al gestopt met stralen. En toen belde papa: “Els is ziek”. Je had antibiotica gekregen en oxycodon tegen de pijn. Samen met een van je dochters kwam ik die avond bij jullie thuis. Je lag op bed en de hele kamer rook naar ammoniak doordat jij jouw bed helemaal had onder geplast. *Papa durfde je niet meer te verschonen*. We hebben je extra oxycodon gegeven en een uurtje later (het spul moet wel even inwerken) hebben we je verschoond. Els, mijn hart bloedde, wat had je een pijn! Volledig verkrampt en trillend over je hele lijf lag je in bed en als we je aanraakten gilde je: *“Neeeee!!”*. Uiteindelijk werd je steeds rustiger doordat we tegen je praatten en je streelden. Die nacht heb je heerlijk rustig geslapen. De volgende dag was er nul verbetering. *Ik zag een stervende vrouw. Een stervende vrouw met pijn*. ’s Middags kwam de huisarts en bevestigde wat we allemaal al vreesden. Dat je pijn had was ook duidelijk; er werd een morfinepomp besteld en meteen ook de midazolam voor als dat nodig zou zijn. Want je lag nog steeds, weliswaar met verminderd bewustzijn, verkrampt in bed. Ook je mooie gezicht was volledig verkrampt. Zeven uur heeft het geduurd voor de pomp er was. Zeven lange uren waarin we nog geprobeerd hebben je een pil oxycodon te geven. Je kon niet meer slikken dus een glaasje water om hem weg te spoelen mochten we je niet geven. Die pil heeft uren op je tong gelegen. Als een van jouw dochters probeerde om te pil te pakken deed jij je mond dicht. We hebben de huisartsenpost gebeld voor injecties morfine, want de pomp was kwijt. Toen we de ampullen eindelijk konden ophalen bij de huisartsenpost waren ze niet meer nodig, want de pomp was eindelijk geleverd! *De pomp van rust. Je ontspande. Papa ontspande. Iedereen ontspande*. Woensdag brak de pijn weer door, we zagen het aan je gezicht. Gelukkig was de thuiszorg fantastisch en in overleg met de huisarts ging de pomp omhoog. De pomp midazolam werd ook aangesloten omdat je toch nog onrustig was. Daarna had je geen pijn en onrust meer, althans, niet dat wij zagen. Gevochten heb je lieverd, voor je leven, of het loslaten ervan. Wat vond papa het moeilijk om je te laten gaan, om de liefde van zijn leven te zien sterven. Verschrikkelijk! Uiteindelijk heb je je laatste adem in zijn armen uitgeblazen in het bijzijn van je twee prachtige dochters en je zus. Wat was het een rollercoaster; ongelooflijk mooi hoe jouw hele familie er elke dag was. Ze hebben me zelfs leren knuffelen. Het allerergste vond ik de pijn. Mijn hersenen hebben nog verwerkingstijd nodig voor het “verschoningsmoment”. *Wat heb je pijn geleden, misschien wel onnodig*. Lieve Els, wat was je een aanwinst in ieders leven. Dank dat je mijn papa zo gelukkig heb gemaakt en dat je een onderdeel van mijn leven was. Dag lieverd! Knuffel, je stiefdochter Anne. ----- Op dinsdagavond 1 november organiseert Carend het webinar *Palliatieve zorg bij dementie*. Hoe verbeteren we de kwaliteit van leven en kwaliteit van sterven voor patiënten met dementie? Maartje Klapwijk (specialist oudergeneeskunde) en Anita Stavleu (verzorgende) zullen voorbeelden geven uit de praktijk en onderzoek. Je kunt je [hier](https://www.carend.nl/webinar/palliatieve-zorg-bij-mensen-met-dementie) inschrijven.