‘Wat ben ik blij dat ik jou weer zie!’ Dat zijn de woorden waarmee Dina me begroet als ik de deur voor haar opendoe. Ik laat haar en haar man binnen en met een stralende glimlach vraagt ze of ze door mag lopen naar die fijne kamer. Ja, natuurlijk mag dat. De thee staat al klaar voor haar. Terwijl Dina geniet van haar eerste slokjes, installeer ik haar man aan de keukentafel met een kop koffie.
Dina heeft rugklachten én een geheugen dat hapert. Onlangs heeft ze te horen gekregen dat ze de ziekte van Alzheimer heeft. Haar man had gehoord dat ik ervaring heb met mensen met dementie, en hoopte dat een massage bij mij haar goed zou doen. Bij de fysiotherapie wilde Dina niet meer komen.’Die stelde allemaal vragen die ik niet wist,’ zei ze. ‘Daar werd ik zó moe en zenuwachtig van.’ Maar haar rug bleef protesteren.
Bij de eerste sessie bleef haar man erbij. Om haar een vertrouwd gezicht te geven in een nieuwe omgeving – en om te kijken of het zou klikken tussen ons. Dat deed het. Meteen.
Nu tijdens de tweede massage merk ik wel wat onrust. Daarom spreek ik rustig en in korte zinnen. Ik vertel haar telkens wat ik ga doen, terwijl ik fysiek in contact blijf met haar rug. Zo kan ze voelen dat ik nabij ben. Bij mensen met dementie is het belangrijk dat je niet te lang buiten hun gezichtsveld blijft. Dus kom ik regelmatig even aan de voorkant staan – een glimlach, een knikje, een geruststellende blik.
Nadat ik klaar ben met de rugmassage, vraag ik of ik haar hoofd mag aanraken. Ze knikt. Ik pas een reeks zachte haptonomische aanraaktechnieken toe die ik heb ontwikkeld voor mensen met dementie. Eerder paste ik ze toe bij mensen zonder geheugenproblemen, met succes. Zouden ze ook werken bij een hoofd met breinschade?
Langzaam wordt haar ademhaling rustiger. Ik zie dat ze steeds meer ontspant. Ze blijft na afloop nog even liggen, ogen gesloten. Ik zwijg en blijf rustig zitten, haar hand in de mijne. Als ze zich aangekleed heeft, vraag ik wat ze het fijnste heeft gevonden. Ze denkt even na. ‘Twee dingen,’ zegt ze. ‘Het eerste: dat je me gewoon Dina noemt. De eerste keer moest ik je even overtuigen, maar toen deed je het gewoon. Mevrouw laat ik liever thuis.’
Ze kijkt me aan. Even is het stil en ik wacht rustig tot ze de woorden vindt.
‘En het allerbeste,’ zegt ze zacht, ‘is dat je mij mijn hoofd weer terug hebt gegeven. Ongelooflijk, maar mijn hoofd voelt weer alsof het van mij is.’
‘Wat een cadeau, ik ben zo blij met jou!’
Zodra ze haar man ziet begint ze blij te roepen ‘Ik heb mijn hoofd weer terug. ‘t Is een wonder maar het is echt waar. Mijn hoofd is weer van mij.’ Met verbaasde blik kijkt hij me aan en zegt ‘Wat heb jij nou met Dina gedaan? Ze was hier toch voor haar rugklachten.’
‘Ja’ zegt Dina enthousiast, ‘maar toen ze daarmee klaar was vroeg ze of ze mijn hoofd aan mocht raken. Dat mocht van mij en ik ben zo blij dat ze dat gedaan heeft. Het is weer helemaal van mij. Niet te geloven.’
Wat een kracht schuilt er in eenvoudige aanraking! En wat ben ik dankbaar dat ik, al is het maar even, rust mag brengen in een hoofd vol storm.
Ik heb Dina (een gefingeerde naam) uiteindelijk negen jaar mogen begeleiden. In het begin kwam ze eens in de twee weken naar mijn praktijk. Later, toen ze verhuisde naar een zorginstelling, bezocht ik haar daar.
Dina was een bijzondere vrouw, van wie ik veel heb mogen leren. Ze heeft mijn naam nooit onthouden, maar als iemand hem noemde, herkende ze hem meteen. Voor haar was ik ‘dat lieve vrouwtje met die warme handen, die altijd zo goed voor haar was.’ Ik zal nog vaker over haar schrijven.
Klara van Zuijdam is specialist in aanraking en massage bij kwetsbare doelgroepen en werkt sinds de jaren negentig in de palliatieve zorg. Via Touch for Care deelt ze de helende kracht van liefdevolle aanraking en aanwezig-zijn in de laatste levensfase.
Complementaire zorg in de palliatieve fase bestaat uit veel verschillende vormen, waarbij vooral aandacht is voor ontspanning en het opdoen van positieve ervaringen. Denk hierbij aan het gebruik maken van bijvoorbeeld geuren, massage of geleide visualisatie. Kijk hier het webinar 'Complementaire zorg in de palliatieve fase' terug.